Geen voetbalwedstrijd dit weekend, niet even een stuk lopen in het bos of op het strand. En met je vrienden naar de kroeg zit er ook al niet in. Daar zit je dan: op de bank, een beetje te zappen. Dat nietsdoen is helemaal nog niet zo gemakkelijk, maar het kan wél nuttig zijn. "Een leven zonder verveling, staat zelfontplooiing in de weg."
Voor alle mensen die het gevoel hebben dat deze semi-lockdown tergend traag voorbijtrekt: er is hoop. Stop even met bingewatchen van series, videobellen, door nieuwsberichten scrollen. Maar staar uit het raam, mijmer, verveel je. Omarm de saaiheid. Want die is wel degelijk ergens goed voor.
Als er iemand veel onderzoek heeft gedaan naar verveling en saaiheid, is het Wijnand van Tilburg. Hij is psycholoog en onderzoeker bij de University of Essex in Engeland. We beginnen even negatief, want uit recent onderzoek blijkt dat saaiheid gepaard gaat met negativiteit. Van Tilburg: "Mensen houden niet van saaie mensen om zich heen, dan voelen ze zich zinloos."
Volgens Van Tilburg zit het in de behoefte van de mens om zinvol bezig zijn: we willen onze tijd nuttig besteden. Verveling en saaiheid is niet zinvol en dus associëren we het met iets negatiefs. "Als mensen even niks te doen hebben, gaan ze op zoek naar activiteiten, een prikkel die meer voldoening geeft om die saaiheid te doorbreken."
Maar juist uit die alledaagse verveling, kunnen mooie dingen ontstaan. "Veel mensen gaan op zoek naar zinvolle activiteiten. Naar een prikkel die meer voldoening geeft dan het urenlange gestaar naar die serie die je al even volgt." Verveling spoort ook aan tot empathisch gedrag. "Mensen zeggen dat ze meer bereid zijn anderen te helpen als ze geconfronteerd worden met een situatie waarin anderen het meer nodig hebben dan zijzelf." Kijk naar alle initiatieven om ons heen: even boodschappen doen voor de kwetsbare buurvrouw, een warme maaltijd voor de deur zetten van je zieke vriendin.
Van Tilburg wijst wel op het gevaar van langdurige verveling. "Dat kan problemen opleveren. Bij ellenlange verveling kan een depressie of angststoornis op de loer liggen. Of mensen kunnen risicogedrag gaan vertonen. Ze grijpen naar de fles, gaan drugs gebruiken, of maken gevaarlijke manoeuvres in de auto." Want hé, je moet toch wat om die prikkels op te zoeken?
Zolang je leven niet té saai is, kan verveling goed voor je zijn. Sterker nog: je hebt verveling nodig. Angst heeft als functie je een signaal te geven bij gevaar. Verveling heeft ook zeker een functie. Van Tilburg: "Mensen gaan nadenken wat nu écht belangrijk is. Het helpt om inzichten te bieden. Soms zit iemand gevangen in activiteiten die helemaal niet waardevol zijn, een baan die ze helemaal niet boeit bijvoorbeeld. Tijdens zo’n verveelmoment, kun je denken: 'wat doe ik hier eigenlijk?' Een leven zonder verveling, staat zelfontplooiing in de weg."
'Deze epidemie had anders uitgepakt als we geen smartphone hadden gehad'
Maar heel eerlijk: kunnen we ons nog vervelen als die telefoon met eeuwig vermaak in je broekzak brandt? "Daar is nog weinig onderzoek naar gedaan, maar ik denk dat je je moet afvragen wat belangrijker is: je vervelen of je eenzaam voelen? Een smartphone kan helpen tegen eenzaamheid in deze tijd van verplicht binnenblijven. Je kan videogesprekken voeren met vrienden of je ouders, spraakberichten sturen, foto’s delen."
De telefoon helpt mensen met elkaar te verbinden. "Deze epidemie had anders uitgepakt als we geen smartphone hadden. Verveling kan negatieve consequenties hebben, maar dat heeft eenzaamheid ook. Laat mensen die nu alleen thuis zitten kiezen tussen telefoongebruik om je minder eenzaam te voelen of verveling. Natuurlijk wil je contact. Een telefoon helpt daarbij."
Haal herinneringen op
Wat ook goed helpt tegen verveling, zijn nostalgische herinneringen ophalen. "We hebben een experiment gedaan waarin we een groep mensen een saaie taak gaven en een groep die dat niet kreeg. Daarna vroegen we beide groepen om herinneringen op te halen. De conclusie: mensen die de saaie taak deden, konden veel beter specifiek nostalgische herinneringen opschrijven. Dat waren voor hen vaak sociale en belangrijke evenementen als een vakantie of een diploma-uitreiking."
"Haal je die gevoelens op, dan voelt het leven zinvoller en voel je je meer verbonden met anderen." Een tip voor als je je stierlijk verveelt: pak een fotoalbum en haal herinneringen op. "En vraag een oudere die wat meer geïsoleerd is ook eens naar nostalgische momenten."
"Een mens kan niet overleven zonder contact", beaamt ook arts en stressconsultant Luc Swinnen. Hij schreef het boek 'Rust voor je brein', dat deze week verschijnt. "Erger dan verveling, is het gemis van huidcontact, elkaar even een knuffel geven. Daar komt het gelukshormoon oxytocine vrij."
Dan nog een andere leuke bijkomstigheid van verveling: je wordt er creatiever van. Oké, je schildert niet ineens als Picasso, maar uit onderzoek blijkt wel dat verveling aanleiding kan zijn tot kleine creatieve uitingen die helpen om met een situatie om te gaan. "Heel simpel gezegd bestaat je brein uit drie netwerken. Het onlinenetwerk - ook wel het aandachtsnetwerk genoemd. Het offlinenetwerk – ofwel het default- of standaardnetwerk – waar je creatief bent, en een derde netwerk dat die vorige twee coördineert", legt Swinnen uit. Bij het onlinenetwerk draait je brein op volle toeren. Maar bij het default netwerk is het brein in rust, maar helemaal niet inactief.
Staren naar een dobber
Dit bleek nadat neurologen proefpersonen in een MRI-scanner legden en zagen dat bepaalde hersendelen van het brein wel degelijk actief waren, terwijl het brein geen taken had. Swinnen: "Het lijkt op dagdromen, of staren naar de dobber als je aan het vissen bent. Je bent een beetje aan het mijmeren."
Volgens Swinnen is het slim elke dag even een rustmomentje te pakken en je standaardnetwerk aan te spreken. "Het geeft echt inzichten. Helemaal nu mensen veel thuis zitten en sociale verplichtingen wegvallen. Mensen gaan nadenken over wat echt belangrijk is: die baan of de gezondheid van je familie?"
Swinnen raadt aan die saaiheid bewust op te zoeken. "Want vervelen, dagdromen, een beetje mijmeren: het kan je veel brengen."
