Hoe veranderen iPads, smartphones, laptops en pc's ons lichaam? Fysiotherapeute Marlous de Haan maakt zich zorgen: "We krijgen een bochel, hebben overal pijn en onze ogen en oren worden slechter."
Mensen zouden eens 'voor de gein' om zich heen moeten kijken, zegt fysiotherapeute Marlous de Haan. In wachtkamers, bij bushaltes, in de trein. "Je ziet óveral mensen op hun smartphone", zegt ze. "En die mensen kijken allemaal naar beneden, naar hun telefoon, die op hun schoot ligt." En zo kan De Haan, die ook voor Houding Netwerk Nederland (HNN) werkt, nog wel een aantal dingen opnoemen die we doen dankzij nieuwe technologieën en slecht zijn voor ons lijf.
Tabletbochel
Allereerst: de bochel. "We gaan met ons hoofd naar onze telefoon", zegt De Haan (foto rechts). Daarbij zitten we onderuitgezakt, met een bolle rug, en kijken we naar beneden, met de kin op de borst. "Het gewicht dat dan op je nekwervels leunt, is 22 kilo." Gevolg: er komt een bolling in je nek. "Ik vergelijk het kinderlichaam altijd met een bonsaiboompje: het groeit de kant op die je 'm opstuurt. Je wervels gaan bol staan. Oók als je rechtop staat." En vanuit die bolling kun je minder goed bewegen.
In 2016 sloegen artsen alarm: steeds meer jonge mensen ontwikkelen ernstige rug- en nekklachten. De Haan: "De generatie die ná 1995 is geboren en dus is opgegroeid met de smartphone, heeft te maken met vergroeiingen die helemaal niet bij kinderen horen." En daar komen ook andere klachten bij kijken: nekklachten, rugpijn, hoofdpijn, concentratieproblemen, duizeligheid. "Oudemensenklachten dus."
Appduim
De duim is een gewricht dat álle kanten op kan. Multifunctioneel. Daarom gebruiken we 'm ook zo veel tijdens het appen, typen en swipen. "Maar de duim is éígenlijk bedoeld om iets vast te pakken, te grijpen. Die kleine beweginkjes, daar is-ie niet voor gemaakt." Die vinger kan dus overbelast raken, met peesklachten tot gevolg. "En waarschijnlijk zal ons duimgewricht veel vlotter slijten dan pakweg twintig jaar geleden. Maar dat is nog koffiedik kijken: dat weten we helaas pas over twintig, dertig jaar."
iPad-arm
De iPad-arm is eigenlijk een term die De Haan zelf heeft bedacht. "Dat doe je automatisch als fysio, zodat je mensen met één woord kunt laten inzien waar de klacht door komt." De iPad-arm is eigenlijk hetzelfde als de tennisarm: spier- en peesklachten door veelvuldig gebruik van de iPad of muis. "Je onderarm en pols staan continu op spanning als je muis recht van je ligt: je arm zou eigenlijk recht vooruit moeten wijzen." Een tip: probeer de verticale muis. "Ik had zelf ook klachten, maar toen ik de verticale muis ging gebruiken, verdwenen die."
Vierkante ogen
De grap dat je vierkante ogen van een computer kan krijgen? Zit een kern van waarheid in. Twee jaar geleden trokken onderzoekers van het Erasmus MC aan de bel. Het aantal kinderen dat een bril nodig heeft om goed van veraf te kunnen zien, is fors gestegen. Oorzaak: ze zitten te veel voor de computer, televisie, telefoon en tablet en hebben daardoor een grotere kans op bijziendheid. De Haan: "Het helpt om de beeldschermsterkte op 'hoog contrast' te zetten. En ook een groter beeldscherm werkt. Dan ga je minder met je ogen knijpen."
Slechte oren
Ook kno-artsen slaan alarm. In 2017 gaf de beroepsvereniging van kno-artsen aan dat steeds meer jonge kinderen blijvende gehoorschade oplopen omdat het volume op tablets en telefoons via oortjes en koptelefoons, te hard staat. Het komt volgens de artsen steeds vaker voor dat ze zelfs peuters en kleuters in hun spreekkamer krijgen met gehoorschade waarvan vaststaat dat ze daar hun hele leven last van zullen houden.
Effect op ons brein
Feit: elk leeg moment op onze dag kunnen we naar onze telefoon grijpen. Kijken of er nog appjes zijn, leuke statusupdates. "Veel mensen doen dat ook", zegt Niels Taatgen, hoogleraar kunstmatige intelligentie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Alles wat we in ons leven doen, is een combinatie van dingen die je wílt doen – de doelen die je voor jezelf hebt – en de dingen die door de buitenwereld worden aangedragen. Onder laatstgenoemde categorie vallen de appjes waar je op moet reageren, Facebookberichten die je liket of de foto’s op Instagram die je inzoomt. "We zoeken altijd een balans tussen wat gedaan moet worden en wat aangereikt wordt."
Balans is veranderd
Door de komst van nieuwe technologieën is die balans veranderd. "Het is moeilijker geworden om je eigen doelen vast te houden", zegt Taatgen. "Dan hebben mensen aan het eind van de dag het gevoel dat ze niets hebben gedaan; de dingen die ze wilden doen, daar kwamen ze niet aan toe." Gevolg: daar kun je humeurig van worden. Of onrustig. "Mensen worden er vaak niet blijer van."
Of die nieuwe technologieën ook effect hebben op onze hersenen, betwijfelt de hoogleraar. "Er zijn wetenschappers die claimen dat ons brein onherroepelijk verandert door multitasking en sociale media. En natuurlijk: alles wat we doen, heeft invloed op onze hersenen. Maar het is niet onomkeerbaar." Taatgen wil maar zeggen: op een ongezonde manier met beeldschermen omgaan kán een ongezonde gewoonte worden. En ja, daar is moeilijk vanaf te komen. "Maar hersenen zijn ook flexibel. Ze kunnen ook weer dingen afleren."
Overgewicht
Jongeren zitten gemiddeld 10,4 uur per dag, zo blijkt uit onderzoek. De Haan: "Dat aantal is zo hoog door telefoons, pc's en games." En wie niet beweegt, komt aan. "Ik zag de afgelopen jaren meer jongeren met overgewicht dan ooit. We gaan naar een Amerikaanse samenleving toe." De oplossing: meer sporten, meer wandelen. "Je hebt van die ouders die zeggen: 'Mijn zoon sport twee keer per week een uur, die is goed bezig'. Maar streep dat eens weg tegen meer dan tien uur zitten op één dag..."
Stijf
We worden stijf. De Haan haalt een test aan die is uitgevoerd op scholen. 60 procent van de jongeren kon niet met de vingers bij de grond als ze vooroverbogen met gestrekte knieën stonden. Dat laat zien dat jongeren vaak een te korte kuitspier en hamstrings hebben. Ook kampen ze met een verstijfde rug, door dat zitten. "We zijn minder lenig dan vroeger."
Is er iets aan te doen?
Toch staat voor De Haan buiten kijf: de nieuwe technologieën maken ons leven makkelijker. "Ik ben realistisch: we kunnen niet meer zonder. En ik wíl ook niet meer zonder." Wel zegt De Haan dat mensen beter voor hun lichaam moeten zorgen. "Anders ben ik bang dat bochels, kromme ruggen en pijnklachten over vijftig jaar volkomen normaal zijn. En ik geloof niet dat het werkt om een waarschuwing op een computer te plakken, zoals op sigarettenpakjes wordt gedaan: 'Dit apparaat kan uw rug verpesten'."
Een paar tips van De Haan:
- "Breng je telefoon naar je ogen, in plaats van andersom."
- "Houd op je werkplek de 90-90-90-regel aan: de hoek van je knieën, de hoek tussen je onderlichaam en romp en de hoek van je ellebogen moeten allemaal 90 graden zijn."
- "Zorg voor afwisseling. Herhaling kan overbelasting veroorzaken. En zit je veel voor je werk? Maak om het uur een wandelingetje, haal koffie voor mijn part, of ga staan achter je bureau. Op een kruk zitten is ook goed: dan dwing je je lichaam om rechtop te zitten."
- "Gebruik een smartphonehouder. Die dingen kosten een paar euro en zorgen ervoor dat je telefoon altijd een hoek van 45 graden maakt, zodat je je hoofd in een goede houding hebt."
