Nederlandse mannen brengen zichzelf twee keer zo vaak om het leven als vrouwen, terwijl vrouwen twee keer zo vaak depressief zijn. Met die statistieken werd journalist Nathan Vos geconfronteerd toen zijn broer zelfmoord pleegde. "Er wringt daar iets. Na zijn dood wilde ik uitzoeken wat er fout gaat bij mannen."
20 maart 2015. Nathan is aan het werk en wordt aan het einde van de ochtend gebeld. Het is zijn moeder. Ze rijdt nu naar zijn broer David toe en is, zegt ze voordat ze ophangt, bang dat het ergste is gebeurd. Twee maanden daarvoor had nog niemand door dat er iets met David aan de hand was. "Ik had vier broers. Over drie daarvan maakte ik me altijd zorgen, maar over David niet", vertelt Nathan (op foto hieronder, credit: Mark Uyl).
Patroon
"Mijn broer hield zijn problemen meestal voor zich. Hij zei dat het goed met hem ging en hield dat heel lang vol. Uiteindelijk werd hij overspannen en raakte hij in een depressie. Nadat ik het hoorde, is het heel snel gegaan. Na twee maanden pleegde hij zelfmoord."
In de maanden na de dood van zijn broer ontdekte Nathan een patroon bij de mannen om hem heen. "Ik zag dat veel mannen maar wat aan het klooien zijn. Heel veel van hen zijn eigenlijk een groot kind, ze worstelen met het leven. Dat vinden we heel normaal, maar het is zonde." In dat patroon ging Nathan op zoek naar een verklaring voor het hoge zelfmoordcijfer. Dat deed hij door de weduwes te interviewen van elf mannen die zelf een einde hadden gemaakt aan hun leven.
Heb jij vragen over zelfmoord?
Openingstijden: 24 uur, 7 dagen per week
Sociale verklaring
"De rode lijn is dat veel mannen niet met het leven hebben leren omgaan. Meisjes leren op een heel natuurlijke manier hoe ze vrouw worden. Ze worden ongesteld, krijgen borsten. Ze hebben allerlei vrouwelijke rolmodellen om zich heen, hun moeder en hun juffrouw. Maar mannen worden gewoon ouder, en op een bepaald moment wordt van ze verwacht dat ze man zijn, en geen jongen meer."
Dat kan verwarrend en moeilijk zijn, zegt Nathan. "Daarnaast kunnen mannen veel minder goed over hun gevoelens praten dan vrouwen. Als ze het leven moeilijk vinden, zullen ze dat niet zo snel aan iemand vertellen. Mannen horen niet gevoelig te zijn, denken ze, en ze moeten sterk zijn. Uiteindelijk zorgt dat ervoor dat ze verdrinken in hun eigen problemen, maar dat met niemand delen."
Biologische verklaring
Dat is inderdaad één van de oorzaken van het hoge zelfmoordcijfer onder mannen, zegt psychiater Jan Swinkels. "Maar naast een sociale verklaring is er ook een biologische. Bij mensen die zichzelf om het leven willen brengen, zie je dat ze dat vaak maar heel kort willen. Het wordt ze te veel, ze zien geen uitweg, en willen dan zelfmoord plegen. Maar als iemand ze dan tegenhoudt, begrijpen ze soms al een kwartier later niet meer waarom ze uit het leven wilden stappen."
Het grootste deel van de mensen die een suïcidepoging overleeft, is daar achteraf heel blij mee, zegt Swinkels. Dat heeft een verklaring. "Zodra iemand last heeft van extreme stress en daar genetisch gevoelig voor is, kan het brein zichzelf als het ware vernietigen. Het stresshormoon verbreekt hersenverbindingen die je gedurende je leven hebt aangemaakt. Het gevolg is dat je niet meer helder kunt nadenken. Daardoor kun je in een bewustzijnsvernauwing tot de overtuiging komen dat suïcide de beste optie is."
Drastische beslissingen
Bij mannen is dat proces sterker dan bij vrouwen, zegt Swinkels. "Mannen zijn over het algemeen wat agressiever, ze nemen sneller drastische beslissingen dan vrouwen. Daardoor zullen ze op zo'n moment sneller die poging ondernemen dan vrouwen. Ook gebruiken ze vaak alcohol, wat ontremmend werkt. Toch wijst onderzoek uit dat ze uiteindelijk geen zelfmoord plegen als ze, wanneer ze die poging willen ondernemen, iemand tegenkomen en erover kunnen praten."
Hoe herken je zelfmoordneigingen?
Volgens psycholoog en directeur van113 Zelfmoordpreventie Jan Mokkenstorm kun je zelfmoordneigingen bij iemand herkennen als die dingen zegt die daarop zinspelen. "Mensen zullen niet snel zeggen dat ze dat van plan zijn, maar zoeken wel naar manieren om het erover te hebben. Ze zullen soms voorzichtig bij iemand polsen of ze er veilig over kunnen praten en zeggen dingen als: 'ik zie het niet meer zitten', 'voor mij hoeft dit niet meer', 'als ik er dan nog ben'. Als iemand dat soort dingen zegt, is het belangrijk dat je dat niet wegpoetst of verzwijgt, dat je niet aanspoort om zelfmoord te plegen of zegt dat het fout is. Probeer naar iemand te luisteren, zijn problemen aan te horen."
"Daarnaast zullen mensen die zelfmoord willen plegen zich vaak anders gedragen. Het kan zijn dat ze plotseling heel vrolijk zijn, terwijl ze dat daarvoor niet waren. Soms willen ze plotseling dingen rechtzetten of afronden. Je krijgt bijvoorbeeld een boek van ze terug dat je vijf jaar geleden uitleende en niet miste, of iemand staat om 11 uur 's avonds voor je deur om te vertellen dat hij van je houdt. Roekeloos gedrag, zoals onder invloed autorijden, of stemmingswisselingen en een kort lontje hebben, kunnen ook allemaal signalen zijn."
Wat kun je dan doen?
"Als je de signalen bij iemand herkent, of als je ziet dat iemand finaal de weg kwijt is en helemaal overstuur is, is het belangrijk dat je hem of haar niet alleen laat. Stel bijvoorbeeld voor om samen de huisarts te bellen, of om samen professionele hulp in te schakelen. Neem de taak van hulpverlener in ieder geval niet op je en voel je vooral niet schuldig omdat je dat niet kan.
Relatie met vader
Mannen die last hebben van een depressie en zelfmoord overwegen, kunnen het beste hulp zoeken bij een professional, zegt Swinkels. "Therapieën bij een psycholoog of een psychiater kunnen helpen om problemen boven water te krijgen. Zo kunnen mensen het leven weer aan."
Nathan bedacht ook een manier voor mannen om hun weg te vinden in het leven. "Ik zag bij veel mannen dat ze worstelden met de relatie met hun vader. Zonder dat ze het zelf door hadden, zochten ze nog naar zijn bevestiging. Het kan helpen om dan het gesprek met hem aan te gaan om hem te doorgronden, zodat je jezelf ook beter begrijpt."
"Vraag hem dan bijvoorbeeld waarom hij vroeger deed wat hij deed, wat hij van je vindt, of hij trots op je is, of hij je kan vertellen dat hij van je houdt. Mijn vader is al lang geleden overleden, dus ik heb dat gedaan tijdens een MDMA-trip onder begeleiding. Ik heb toen met hem gepraat. Dat heeft me geholpen bij het afsluiten van het verleden met mijn vader."
Meer op rtlnieuws.nl:
