De overheid geeft al jarenlang meer uit dan er binnenkomt. Onze staatsschuld loopt volgend jaar op van 458 miljard naar 466 miljard euro. Is dat een probleem of is er niks mis met geld lenen door de overheid?
In 2016 wordt er 7,8 miljard euro betaald aan rentelasten, daarmee is het de achtste uitgavepost voor de centrale overheid. Aan rente wordt meer uitgegeven dan aan posten als Defensie, Economische Zaken, Wonen en Rijksdienst en Binnenlandse Zaken. Zijn al die rentelasten zonde van het geld of moet je dat anders zien? In onze wekelijkse rubriek 'Het financiële plaatje' uitleg over onze staatsschuld.
Parlement akkoord met tekort
Volgend jaar geeft de centrale overheid 262 miljard euro uit, blijkt uit de miljoenennota. Het parlement heeft daar zijn goedkeuring aan gegeven, dus ook aan het tekort van 8,6 miljard euro. Dat tekort leidt weer tot verdere rentelasten in de toekomst.
Dat uitgaven deels worden gefinancierd met het tekort is goed bevonden door de Tweede Kamer, maar is er ook een economische rechtvaardiging?
Economie
Er staat ook wat tegenover de staatsschuld. Zo kunnen er door lenen uitgaven worden gedaan die anders niet mogelijk waren geweest, al is dat natuurlijk een politieke keuze. Zo kun je als je wilt uitkomen met je geld en per se meer wilt uitgaven aan zorg ook minder besteden aan bijvoorbeeld agenten.
Als de overheid geld uitgeeft, dan staat daar tegenover een bezit. Het bouwen van, zeg, een brug kost geld, maar je bent dan wel de trotse bezitter van een brug. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft de overheid zelfs meer bezittingen dan schulden.
Niet alle uitgaven zijn voor investeringen, maar ook voor bijvoorbeeld ambtenarensalarissen. Die maken echter de economie groter en zij kunnen weer investeringen door bedrijven uitlokken. Een grotere economie maakt de schuld en de rentelasten van de overheid draagbaarder.
Schuld aan jezelf
Verder hebben Nederlanders straks (of we dat zelf zijn of onze kinderen) ook voordeel van de gebouwde brug. Ze betalen dan ook een deel van de rente die met de lening daarvoor is gemoeid. De aannemer die geld verdient met de brug geeft dat geld weer uit aan andere zaken, net zoals de bouwvakkers die de brug bouwen. De euro wordt dus meer dan één keer uitgegeven, het zogeheten multiplier-effect.
Vergeet ook niet dat een groot deel van de staatsschuld in binnenlandse handen is: pensioenfondsen als het ABP of Nederlanders die geld opzij zetten voor hun pensioen. Als je ambtenaar bent, dan heb je als deelnemer in het ABP een schuld aan jezelf in de vorm van belastingbetaler.
Over pensioenfondsen gesproken, als zij kunnen beleggen in staatsobligaties krijgen ze meer rendement dan als ze het geld op de bank zetten.
Geld lenen is nu bijna gratis
De overheid is nu weinig geld kwijt aan rente als ze leent. Het rendement op tienjarige staatsobligaties is nu 0,81 procent.
Als de overheid kort leent, dan krijgt ze zelfs geld toe. Nu lenen bijna gratis is loont lenen misschien nog wel meer.
Overheid betaalt minder, huishoudens meer aan rente
De rentelasten voor de overheid zijn nu een stuk lager dan een aantal jaren geleden. De 7,8 miljard die de overheid over 2016 kwijt is aan rentelasten is de helft van het bedrag dat in 1999 aan rente moest worden betaald. Huishoudens zijn juist veel meer geld kwijt aan rente: het dubbele van 15 jaar geleden en 4,5 keer zoveel als de overheid aan rente betaalt.
Als de overheid minder uitgeeft, dan krijgen veel huishoudens het lastiger en zij zullen dan mogelijk meer geld moeten lenen, terwijl de overheid goedkoper geld kan lenen dan gezinnen.
Politici kunnen beleid niet omdraaien en afremmen als het goed gaat
Dit alles klink als een pleidooi voor anti-cyclisch begrotingsbeleid: de economie stimuleren in economisch zware tijden en juist afremmen als het hosanna gaat.
Maar ja, houd als politicus maar eens een pleidooi voor minder uitgeven dan er binnenkomt als de bomen tot in de hemel groeien.
Inflatie
Het gevaar is dat politici geen 'nee' kunnen zeggen als de economie op volle toeren draait en dan creëer je inflatie. Degene die de brug die je wilt aanleggen moet bouwen heeft al iedereen aan het werk en zal alleen nog maar de klus willen aannemen als daar een hogere aanneemsom tegenover staat. Bovendien moeten de schuld en de daarmee samenhangende rentelasten niet te hoog worden in relatie tot de inkomsten, anders gaan alle belastingopbrengsten op aan rente.
