Is de reputatie van Nederland als handelsland terecht? In een korte serie gaat RTL Z-verslaggever Hella Hueck samen met Robert Went van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) op zoek naar het antwoord. Vandaag aflevering 3: hoezo, industrie? We zijn goed in diensten.
De impact van digitalisering op de manier waarop we handel drijven, is goed te zien bij een bedrijf als Philips, een van onze grote multinationals. Eind 19de eeuw speelden de broers Anton en Gerard Philips slim in op de uitrol van elektriciteitsnetwerken door in Eindhoven gloeilampen te produceren. Maar nu moet Philips het niet meer hebben van de (led)lampjes en televisietoestellen. Het bedrijf surft mee op de nieuwe golf van digitale technologieën en wordt meer en meer een dienstverlener. "We zijn in die zin een softwareboer geworden", vertelde Jeroen Tas, hoofd van Philips Healthcare, laatst aan RTL Z.
"We leveren niet alleen de MRI-scanner aan het ziekenhuis waarmee een tumor in beeld gebracht kan worden", zei Tas. "Artsen willen veel meer informatie hebben. Dat kan ook: we kunnen tegenwoordig in cellen kijken, op DNA-niveau. Dus niet alleen de grootte van de tumor is van belang, maar ook: hoe groot is de kans op kanker? Is deze vorm kwaadaardig? Naast de scanner leveren we daarom steeds meer extra diensten. De arts kan alle aandoeningen in 3D zien bijvoorbeeld, of we leveren extra genetische informatie aan. Daar betaal je als ziekenhuis dan een maandelijks bedrag voor."
Steeds meer een dienstenland
Het verhaal van Philips staat niet op zichzelf. Nederland wordt meer en meer een dienstenland. En met die diensten weten we ook over de grens steeds beter een goede boterham te verdienen. Maar liefst 60 procent van de toegevoegde waarde in onze export hebben we te danken aan de dienstensector, blijkt uit 'Waarom diensten de dienst uitmaken', hoofdstuk 4 in deze Internationaliseringsmonitor van het CBS.
Volgens de OESO, de club van rijke landen in de wereld, bevindt het aandeel van diensten in de export van Nederland zich aanzienlijk boven het gemiddelde van haar 34 lidstaten. Voor wie dol is op lijstjes: ons land staat na Luxemburg op de tweede plaats als het gaat om hoeveel procent van de toegevoegde waarde in de export van diensten afkomstig is. We zijn dus, als je het wilt samenvatten, veel meer een dienstenland dan een industrieland.
In deze grafiek zie je hoe het belang van diensten in onze export gegroeid is sinds 1969:
(Bron: CBS)
We zien aan de lichtgekleurde uiteinden rechts in de figuur dat de toegevoegde waarde in onze export uit de dienstensector anno nu voor een groot deel komt uit directe export van bijvoorbeeld financiële diensten, en voor een deel uit diensten die in industrieproducten zijn opgenomen (oranje). Denk aan 3D-software die Philips levert aan ziekenhuizen, en de software-update van de navigatiesystemen van TomTom. Maar er worden ook zaken meegerekend die bedrijven hebben uitbesteed, zoals beveiliging, catering en schoonmaak.
Belang bij innovatie
We kunnen industrie en diensten natuurlijk niet los van elkaar zien. Zonder industrie zou een deel van de diensten niet zijn uitgevoerd. Maar omgekeerd had de industrie ook niet kunnen uitvoeren zonder de diensten die in het productieproces zijn ingezet. De OESO en De Nederlandsche Bank wijzen er daarom op dat ons land, om te kunnen blijven exporteren, belang heeft bij een hoogwaardige en innovatieve dienstensector.
Is het erg dat Nederland een dienstenland is? Dat lijkt ons niet. In de mythe die we gisteren bespraken over waarmee we ons geld verdienen, hebben we gezien dat Apple juist aan zaken als marketing en R&D flink verdient. Productie vindt steeds meer plaats in ketens die zich niet aan nationale grenzen storen. Daarin wordt vooral geld verdiend aan het bedenken en ontwikkelen van producten, aan het verkopen daarvan en aan onderhoud en diensten daarna. Dat geldt nu meer dan een halve eeuw geleden, zoals mooi is samengevat in wat 'de glimlach van de waardeketen' wordt genoemd:
(Bron: Kamerbrief minister Ploumen)
Landen ontwikkelen zich eerst van landbouw naar industrie, en daarna van industrie naar diensten. Dat komt doordat de productiviteit in de industrie steeds verder toeneemt, waardoor goederen met minder mensen kunnen worden gemaakt en goedkoper worden – dat is met de meeste diensten veel lastiger. En het komt ook doordat taken die vroeger door bedrijven zelf werden gedaan, nu worden uitbesteed en dan als dienst tellen, zoals de accountants en schoonmaak.
Structurele veranderingen
Daar komen elke dag weer nieuwe diensten bij die ons leven makkelijker en leuker maken. We willen muziek streamen via Spotify, een verzekering online afsluiten, of via thuisbezorgd.nl een maaltijd bestellen. Dat zijn allemaal diensten. We worden dus meer een diensteneconomie als gevolg van structurele veranderingen in de maatschappij. We kunnen ons maar heel moeilijk voorstellen dat die trends stoppen of zelfs omkeren. Hoog tijd dus om de mythe dat Nederland een industrieland is, definitief te begraven.
Dit is het derde verhaal over de toekomst van Nederland als handelsland: van zondag 22 tot en met zaterdag 28 november elke dag een nieuwe aflevering. De eerste delen zijn, net als eerdere afleveringen uit de reeks Economie van Overmorgen, hier terug te lezen. Morgen: wij Nederlanders zijn handelaren – we staan niet voor niets in de top 10 van exporterende landen in de wereld. Tenminste: dat horen en lezen we vaak, en zeggen het elkaar na. Maar klopt dat wel?
Meepraten? Graag!
Benieuwd naar hoe het verder moet met Nederland als handelsland? Kom dan dinsdag 1 december naar Pakhuis de Zwijger in Amsterdam, waar de makers van deze serie een avond presenteren waarop wordt afgerekend met mythes, halve waarheden en onjuistheden. Dat doen Hella Hueck en Robert Went met onder anderen Marieke Blom (hoofdeconoom ING Nederland), Marjolijn Jaarsma (onderzoeker internationale handel en globalisering bij het CBS) en Florian Sterk (Dutch Water Partners).
Meer informatie vind je hier.
