Schilderijen, tekeningen en aquarellen. Vanaf drieënhalf duizend euro, en vanaf de vijftiende eeuw tot heden. Het Amsterdamse veilinghuis Christie’s bedient de bovenkant en het midden van de internationale markt - een reikwijdte waarbinnen voor elk wat wils te vinden is. Een gesprek met directeur en veilingmeester Jop Ubbens van Christie’s.
As is. Zo worden de schilderijen bij Christie’s geveild: zoals ze bij het veilinghuis binnenkomen, zoals ze bij een particulier van de muur worden gehaald en weer worden opgehangen bij een koper. Vertrekkend veilingmeester Jop Ubbens van Christie’s biedt Money Talks een kijkje in de keuken van het veilinghuis waar hij zo’n dertig jaar heeft gewerkt. Hij vertelt over trends, hoogtepunten en de trucs van een goede veilingmeester. En natuurlijk wat saillante verhalen uit de praktijk.
Smullen van de achterkant
Veilen as is neemt natuurlijk niet weg dat de experts van Christie’s een object nauwkeurig onder de loep leggen. Letterlijk. En onder speciale lampen om de staat van een schilderij te bepalen - daglicht en ultraviolet om te kijken of het eerder gerestaureerd is.
Wat vaak het meest onthult over de staat van een schilderij? De achterkant. Er bestaat zelfs een speciale uitdrukking voor: het gelijk van de achterkant. Ubbens: "Hoe onaangetaster een schilderij is, hoe beter. Het geeft oudheid, originaliteit en authenticiteit weer." Het liefst dus compleet met spinnenwebben en stof op het spieraam, zo zien ze het bij Christie's graag.
Toevalstreffers, de kersen op de taart
Een bijzonder voorval uit Ubbens' praktijk als veilingmeester? Lang hoeft hij daar niet over na te denken. De klant die in de jaren negentig met een negentiende-eeuws schilderij van Andries Schelfhout kwam binnenlopen. Het doek werd getaxeerd op 80.000 gulden en ging uiteindelijk voor het dubbele de deur uit.
Een andere opmerkelijke verkoop uit Ubbens praktijk: het reusachtige negentiende-eeuwse schilderij van een hertenjacht dat dertig jaar op een Weense kinderkamer hing en dat gemaakt was door de beroemde Indonesische kunstenaar Raden Saleh. Het doek werd op 8 ton getaxeerd, maar ging in Singapore voor 3 miljoen onder de hamer. Volgens Ubbens nog steeds het mooiste schilderij dat hij ooit verkocht. "Een vondst, een knal. Ongelooflijk. Bestaat niet."
Maar ook het tegenovergestelde gebeurt in het leven van een veilingmeester: bijvoorbeeld dat hij een zogeheten 'sleeper' veilt. Een sleeper is een volstrekt ondergewaardeerd object. Zoals dat Chinese vaasje waarvan de waarde op 800 euro geschat werd en dat vervolgens voor drieënhalf ton werd verkocht. "In feite heb je je dan vergist", aldus Ubbens. Soit. Veilingmeesters en taxateurs zijn ook mensen, moet je maar denken.
Over trends en dode vissen
In dertig jaar heeft Ubbens veel voorbij zien komen. Waar is op dit moment veel vraag naar? En wat bepaalt nu de waarde van een schilderij? "Bekende namen, waar kleine meesters groot in zijn. Er gelden natuurlijk een aantal criteria, zoals het formaat van het werk, de staat waarin het doek verkeert, wat het voorstelt, en natuurlijk wat de smaak van de koper is. Maar morgen kan dat weer anders zijn: de markt fluctueert en trends volgen elkaar op."
Ubbens signaleert verschillende van zulke trends. Zoals connaisseurschap, hedendaagse kunst en het werk van Cornelis Springer. Do’s en don'ts voor de koper? Aan do’s waagt de veilingmeester zich natuurlijk niet: "Niets is persoonlijker dan het verzamelen van kunst en over smaak valt niet te twisten." Wel heeft de veilingmeester één don’t, althans in commercieel opzicht: om een of andere reden zijn negentiende-eeuwse schilderijen met daarop dode vissen altijd slecht aan de man te brengen.
Een meer structurele trend is volgens Ubbens eclectisch of hybride verzamelen. Verzamelde vroeger iemand bijvoorbeeld uitsluitend impressionisten of zeventiende-eeuws schilderwerk, tegenwoordig combineert de verzamelaar meer. Denk hierbij aan een Picasso die boven een achttiende-eeuws kabinet hangt waar dan weer Chinees porselein uit de vijftiende eeuw op staat. Die hybride opstelling ziet Ubbens steeds vaker terug.
Het geheim van de smid - subtiel stoken
Wat is het geheim van een goede veilingmeester? Volgens Ubbens is dat mensen nét iets meer te laten bieden dan ze van plan waren te doen, mensen op een chique manier tegen elkaar uitspelen.
Daarvoor beschikt de veilingmeester over een doos vol trucs. Zoals mensen erop wijzen dat ze ‘niet meer aan bod zijn’, door achterover te hangen of juist voorover de veilingstoel te buigen, door het inlassen van veelzeggende pauzes, mensen aan te kijken, intonaties en accent. "Weet u het zeker? Wilt u nog eens bieden? Ik dank u voor uw bod."
De kunstmarkt is geen aandelenmarkt
Heeft Ubbens nog tips voor de koper die zijn slag wil slaan? "Probeer niet speculatief te kopen, probeer niet slim te zijn. Koop met je hart, koop wat je mooi vindt en ga er niet vanuit dat wat je gekocht hebt net als een aandeel ineens meer waard is".
Een gouden stelregel is: koop alleen wat voor koningen gemaakt is, dan ben je verzekerd van kwaliteit. Maar een goede vondst hoeft niet per se duur te zijn: een klein schilderij van de Larense schilder Evert Pieters heb je al voor 3500 euro.
Tot slot nog een sappig detail uit de praktijk? "Women rule", zegt Ubbens. "Op kijkdagen komen vaak stelletjes kijken. De man gaat dan meteen naar marinetaferelen, de vrouw gaat meteen naar de bloemen en de katjes. Heel stereotype, maar wel waar. Maar uiteindelijk zijn het wel de bloemen en de katjes die gekocht worden. Women rule. Maar dat weten wij mannen al jaren."
