Je werktelefoon opnemen als je net naast het zwembad ligt of nog even een mail beantwoorden vanuit je hotelkamer. Kan je baas dat verwachten van je? Of moet vakantie toch gewoon vooral vakantie blijven? "Uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk."
"Elk jaar zien we dit onderwerp terugkomen", zegt Tosca Gort, arbeidspsycholoog en coach. Met name de zomervakantie, wanneer mensen grote reizen plannen, zorgt voor een hoop stress. "Alleen tijdens de kerstvakantie lijken we elkaar een beetje te sparen."
Grofweg een derde van de vakantiegangers werkt door op het vakantieadres, tien procent doet dat zelfs dagelijks. Dat blijkt uit onderzoek van onderzoeksbureau Multiscope. Het gaat dan met name om het beantwoorden van e-mails. Van een op de vijf medewerkers wordt expliciet verwacht dat ze bereikbaar zijn voor hun werk.
De noodzaak van rust
"Bij sommige banen ontkom je daar natuurlijk niet aan", zegt Jaap van den Broek, arbeidspsycholoog. "Als je advocaat of marketeer bent moet je soms wel. Maar, vindt hij, juist dan is heel bewust rust inplannen heel belangrijk.
"Mensen zijn nog altijd gemaakt om een dier te vangen, dat op te eten en dan even uit te rusten", zegt de arbeidspsycholoog. "Ons brein heeft verschillende functies, en daarvan is de congnitieve functie waarmee we intellectueel werk verzetten er maar één. Als daar te lange tijd een beroep op wordt gedaan, overschaduwt het de rest van de hersenfuncties. Dan kun je bijvoorbeeld plots niet meer tegen licht en stort je letterlijk in." Oftewel een burn-out.
Tot zover het pleidooi voor vakantie. Maar hoe regel je dat je van je baas ook echt die noodzakelijke rust krijgt?
1. Wees kritisch op jezelf
Het is bijna gemeengoed geworden om op je laatste vakantie te roepen dat mensen 'altijd mogen bellen', maar collega’s kunnen best wel even zonder je. Neem je eigen perfectionisme onder de loep en wees kritisch op wat je wel en niet aankunt.
Volgens Gort ligt de oorzaak namelijk zelden bij de baas. Mensen die last hebben van te veel stress op vakantie of niet loskomen van het bedrijf, zijn vaak te overijverig en blijven zich bemoeien met projecten thuis.
Van den Broek raadt zeer ambitieuze mensen die bewust kiezen voor hard doorwerken aan om tenminste eens in de acht weken een lang weekend volledige rust in te plannen. "Telefoon uit en geen e-mail. Dat kan dan de functie van een vakantie een beetje vervangen."
2. Goed overdragen is de sleutel
Naast de werkdruk die mensen zichzelf opleggen, doen collega’s elkaar de vakantiestress aan zegt Gort. Al ligt ook daar de oplossing bij de werknemer zelf.
"Als je vooraf heel helder laat weten wanneer je weg bent en in welke mate je betrokken wil zijn, snappen collega’s dat best wel", zegt Gort. Als je daar onduidelijkheid over laat bestaan loop je het risico toch te werken terwijl je dat aanvankelijk niet wilde.
Daarnaast is het belangrijk om te realiseren dat die overdracht ook werk is. Veel Nederlanders werken vlak voor de vakantie nog even keihard om alles af te krijgen, maar dat werkt juist averechts.
3. Vertel waarom je rust wil
"Ben je toe aan rust of zit je er doorheen? Of wil je gewoon eens volledig focussen op je gezin? Zeg dat dan!" aldus Gort.
Volgens haar is volledige openheid geven over waarom je bepaalde zaken overdraagt en tot je keuze bent gekomen slim. Een keuze die eerst raar leek is dan plots heel logisch geworden omdat mensen de beweegredenen snappen.
4. Je moet zelf 'nee' zeggen
In een 'recht op onbereikbaarheid', zoals ze in Frankrijk in de wet hebben verankerd, geloven de experts niet. Lodewijk Asscher stelde namens de PvdA in verkiezingstijd een vergelijkbare wet voor om te voorkomen dat mensen thuis blijven doorwerken en zo onbetaalde arbeid verrichten.
"Het is veel beter als mensen zelf nee leren zeggen en daarbij aangeven wanneer ze bepaalde taken wel kunnen uitvoeren", volgens Van den Broek. Daarnaast komen bedrijven soms zelf al tot de conclusie dat werknemers loslaten op de lange termijn beter werkt. "Ook zij winnen niets bij een burn-out. Sommige bedrijven blokkeren daarom na werktijd de werklaptop."
Uiteindelijk voelt de werknemer ook veel eerder aan wanneer het te veel wordt. "Jonge mensen gaan al beter om met de snellere samenleving waarin we leven." zegt Van den Broek. "Dat is belangrijk. Want we schuren soms wel tegen de grenzen van wat we kunnen aan."
