Er zijn Nederland 280.000 studenten bezig met een studie die hen in de toekomst waarschijnlijk geen baan oplevert, waarschuwt consultancybureau Deloitte. Wat moet je dan wél studeren?
In het algemeen geldt: hoe hoger je opleiding, hoe minder kans je hebt dat je baan geautomatiseerd wordt. Toch zijn de aantallen zorgwekkend: een op de vijf HBO-studenten en een op de tien universitaire studenten zal in de komende jaren uitstromen naar een baan die straks vermoedelijk niet meer bestaat.
In totaal kunnen daardoor 112.000 studenten in de problemen komen, en de komende jaren lijkt dat niet minder te worden, want het aantal studenten dat instroomt in de meest risicovolle opleidingen neemt niet af, schrijven de onderzoekers. Ze pleiten er daarom voor dat de studenten zelf, maar ook de onderwijsinstellingen en beleidsmakers, jongeren ertoe aanzetten om opleidingen te kiezen met meer perspectief op werk.
Wat moet je dan wel studeren? Deze vakgebieden zijn het minst kwetsbaar:
Universiteit:
- Biologie, wiskunde, landbouw en milieu
- Onderwijs
- Gezondheidszorg
- (Dier)geneeskunde en tandheelkunde
HBO:
- Leraar basisonderwijs
- Leraar algemene vakken
- Fysiotherapie
- Leraar beroepsgerichte vakken
Benieuwd of jouw toekomstige beroep kans maakt om overgenomen te worden door robots? Zoek het op in onze tool.
Gaan onze banen er echt aan?
In de discussie over technologie en werkgelegenheid zijn er grofweg twee kampen: het ene stelt dat innovatie leidt tot banengroei en een acceptabele verdeling van de welvaart. Het andere zegt dat robotisering juist gaat leiden tot minder werk. Daardoor zullen mensen minder geld hebben, waardoor de winsten van bedrijven krimpen en we in een langdurige crisis terecht zullen komen.
Welke van de twee waar blijkt te zijn, is nog gissen: de meetbare effecten zijn vooralsnog klein. Een veel aangehaald Brits onderzoek dat voorspelde dat bijna de helft van de banen zou verdwijnen, bleek onlangs tóch niet helemaal te kloppen. Wat wel duidelijk lijkt te zijn, is dat het werk inhoudelijk verandert.
Niet alle beroepen verdwijnen echt
Onderzoekers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) deden ook onderzoek, maar keken daarbij naar de verschillende taken waar beroepen uit bestaan. Sommige banen bestaan weliswaar uit routinematig werk, maar hebben vaak ook elementen die alleen door een mens uitgevoerd kunnen worden. Uiteindelijk bleek dat slechts 9 procent van de beroepen in de OESO-landen écht met uitsterven bedreigd wordt.
Zo gaan de onderzoekers er vanuit dat het nog steeds erg belangrijk blijft om contact te houden met klanten en cliënten. Dat geldt niet alleen voor bijvoorbeeld de zorg of in het onderwijs, maar ook voor accountants of in de rechtbank. Ook verkopers zullen hun baan daarom voorlopig nog wel even houden. De Britse wetenschappers hadden voorspeld dat verkopers hun baan zouden verliezen omdat consumenten ook zaken via internet kunnen kopen. Maar, het belang van persoonlijk contact hebben ze veel teveel onderschat, zegt OESO.
'Onderwijs is de sleutel'
We hoeven niet bang te zijn voor massale werkloosheid, zegt Bas ter Weel, onderdirecteur bij CPB en hoogleraar economie aan de Universiteit van Maastricht in een rapport van het Rathenau Instituut. Wat wél belangrijk is, is investering in onderwijs, zegt hij. "Probeer zo veel mogelijk mensen de juiste vaardigheden te leren om in een nieuwe baan terecht te kunnen komen."
Want ondanks alle vernieuwingen in de samenleving is het vakkenpakket in het onderwijssysteem, met daarin vakken als rekenen, taal en feitenkennis, hetzelfde gebleven. "Het is ingericht op een wijze alsof we - bij wijze van spreken - net de industriële revolutie hebben gehad. De vraag die voorligt is of dit het enige is dat je kinderen wilt leren." Zo wordt het creatief combineren van informatie steeds belangrijker en is het onderwijs daar volgens Ter Weel nu onvoldoende op ingericht.
Handige vaardigheden voor de toekomst
Wie al een baan heeft en bang is om deze kwijt te raken, heeft een probleem. "Dit gaat langzaam en kan een pijnlijk traject zijn voor de groepen die het betreft", staat in het rapport. Het Rathenau Instituut pleit daarom voor een hechte samenwerking van het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen. Op die manier moet het gat tussen de twee branches zo snel mogelijk verkleind worden.
"Investeringen in herscholing en bijscholing zijn nodig om boventallige werknemers, onder andere in het middensegment, te begeleiden naar nieuw werk, en om het middensegment zo veel mogelijk door te laten stromen naar het hogere segment", schrijven de onderzoekers.
Het is volgens de wetenschappers van Rathenau goed om te focussen op de digitale economie. Daarbij wordt niet 'een beetje internetten' bedoeld, maar het ontwikkelen of beheren van toepassingen.
Eerder maakte Microsoft een schets van toekomstige vakgebieden, waaruit onder andere bleek dat bijvoorbeeld Virtual Reality een vlucht zal nemen.
Grotere verschillen
Er zijn overigens ook bedrijven die flink geautomatiseerd hebben, maar besluiten om daar (deels) van terug te komen. Zo besloot Foxconn, een grote chipmaker, deze zomer om niet zo snel meer te innoveren.
Mensen zijn in China nog steeds goedkoper dan machines, schreef South China Morning Post als verklaring. Een verbazingwekkende uitspraak, want het bedrijf plande in 2011 nog om in drie jaar tijd 1 miljoen robots te installeren om het personeel te vervangen.
