Het lijstje van vertrouwde namen dat dit jaar uit het straatbeeld verdween is even indrukwekkend als treurigmakend. Wij focussen ons dan ook liever op de nieuwkomers: bij welke winkels shoppen we over een jaar onze inkopen bij elkaar?
Ja, het gaat beroerd in de retail. Die conclusie kunnen we rustig trekken na alle faillissementen van (vooral) ketens dit jaar. Het grootste gat viel uiteraard met het faillissement van V&D, dat weliswaar vorig jaar al omviel, maar in april pas definitief de deuren sloot. Maar ook sportketens Perry Sport en Aktiesport gingen failliet, net als elektronicaketen Scheer en Foppen.
En ook modehuis McGregor ging kopje onder, al hing daar een luchtje aan. De doorstart van het bedrijf, waarbij ruim honderd werknemers niet terug hoefden te komen, gebeurde onder leiding van de voormalige eigenaren.
Faillissement na faillissement
Tel daarbij het faillissement van MS Mode op en de term kaalslag is zo overdreven nog niet. Want ondernemer Roland Kahn kwam in 2016 misschien vooral in het nieuws vanwege zijn mislukte reddingspoging van V&D en de geslaagde overname van de merkrechten, maar ondertussen ging zijn eigen keten in grote vrouwenmode failliet. Uiteindelijk kwam er wel een doorstart, gefinancierd door Kahn zelf, van 155 van de bijna 400 winkels in Europa.
Maar behalve dat veel van deze ketens een (gedeeltelijke) doorstart maakten, bood de ontstane leegstand ook kansen voor nieuwe bedrijven. Zo heeft het Canadese warenhuisconcern Hudson's Bay Company grote plannen in Nederland, waar het minstens 20 vestigingen wil openen met de formules Hudson's Bay en Saks OFF 5th, de meesten in voormalige V&D-panden.
Canadese ambities
En dat biedt hoop, volgens hoogleraar Marketing & Retailing Kitty Koelemeijer van de Nyenrode Business Universiteit. "Warenhuizen hebben het wereldwijd moeilijk, maar Hudson's Bay heeft haar plannen volledig afgestemd op de Nederlandse markt", vertelt Koelemeijer over de Canadese ambities. "Een warenhuis is heel belangrijk voor winkelcentra, er gaat een enorme aantrekkingskracht vanuit."
De Topshelf in Nijmegen. (Beeld: Topshelf)
Tel daarbij de ambities van onderneemster Inge van Kemenade op, die over een paar jaar zo'n acht tot tien Topshelf-warenhuizen wil hebben, en een gedeelte van de V&D-leegstand is al weer opgevuld. Dat Topshelf zo kan uitbreiden, is voor een groot deel ook te danken aan het verdwijnen van V&D legt Koelemeijer uit. "De nieuwkomers profiteren van bijvoorbeeld de lage huren die ze kunnen bedingen, ze hoeven dus minder te doen om winst te maken."
'Faillissement V&D is wake-up-call'
Het verdwijnen van V&D was een goede wake-up-call voor overheden en vastgoedeigenaren, beaamt retailexpert Rupert Parker Brady. "Ineens zijn investeringen van tientallen miljoenen weer mogelijk en alle nieuwe huurders zorgen ook voor dynamiek in de arbeidsmarkt", vertelt Parker Brady. Dat ook grote ketens zoals Zara, H&M en de Primark (laatstgenoemde mogelijk in de voormalige Utrechtse V&D-vestiging) interesse tonen, stemt hem hoopvol.
Maar met alleen winkelen zijn steden er niet, waarschuwt hij wel. "Alleen maar leuke winkels zijn niet voldoende, er moet ook gewoond, geparkeerd, gegeten en gedronken kunnen worden." Hij pleit dan ook voor een diverse samenstelling van voorzieningen in de binnensteden.
Authenticiteit van belang
Parker Brady ziet daar ook een rol weggelegd voor de overheid, die als regisseur en verbindende schakel moet zorgen dat er een eenduidig beeld gecreëerd wordt. "Anders is het ieder voor zich en vecht iedereen elkaar de tent uit", legt hij uit. Een teveel aan grote ketens bijvoorbeeld is ook niet goed, want juist authentieke en lokale ondernemers zijn voor bezoekers van belang.
250 labels op duizenden vierkante meters bij Loods 5. (Beeld: Loods 5)
De populariteit van wooninrichting is terug te zien bij de groei van Loods 5, dat ruimte faciliteert voor fabrikanten, importeurs en groothandels om hun woonwaren aan de man te brengen. De woonwinkel opent binnenkort z'n vierde vestiging in Maastricht. Deel van hun succes is dat ze niet zijn ingericht zoals de traditionele woonwinkels op de woonboulevard, maar zich veel meer inleven in de klant, aldus Koelemeijer.
'Als het buiten spookt...'
Het afgelopen jaar was vooral een overgangsjaar, vertelt Parker Brady. Consumenten gaven meer uit, aangejaagd door de aantrekkende economie en huizenmarkt, de lage rente en de gebeurtenissen op het wereldtoneel. "Als het buiten spookt, zoeken mensen geborgenheid", verwijst hij naar de verkiezingen in de VS, de brexit en de oorlog in Syrië.
Die hang naar een huiselijk gevoel vertaalt zich heel letterlijk naar meer uitgaven aan huisinrichting en lekker eten. En dat is terug te zien bij woninginrichtingwinkels en supermarkten. Die zagen de omzetten in het afgelopen jaar groeien. Dat gold, mede door de warme maanden september en oktober, niet voor kleding en schoenenwinkels. In de modebranche verwacht hij dan ook nog wel wat faillissementen, mede omdat er nauwelijks vernieuwing plaatsvindt en banken niet bereid zijn om er nog meer geld in te steken.
'Inzetten op eigen merken loont'
Het zijn niet alleen de nieuwe ketens die zich volgend jaar nog op de gunsten van het winkelend publiek kunnen verheugen. Koelemeijer denkt dat ook discounters zoals Lidl, Aldi en Primark het 'goed zullen blijven doen'. En met de nieuwe koers van Blokker, het focussen op eigen merk producten, lijkt de keten ook net op tijd het tij te kunnen keren, verwacht Koelemeijer.
De Blokker voerde een complete restyling door dit jaar. (Beeld: ANP)
En ook de nieuwe strategie van Hema lijkt het bedrijf weer lucht te geven: "Ze laten zien dat je het in het binnen- en buitenland goed kan doen", complimenteert Koelemeijer.
Dat je ook succesvol kan zijn zónder eigen merk, bewijst de Action door juist de succesvolle producten uit supermarkten, huishoudwinkels en drogisterijen tegen bodemprijzen te verkopen: "Daarmee zijn ze de schrik van menig retailer", zegt Koelemeijer. Ook Parker Brady is positief over de discounters: "Kijk naar Lidl, dat voor de kerst adverteert alsof ze Albert Heijn zijn en Action die ook aan branding doet."
Verleid de klant online
Dé uitdaging voor winkeliers is om de klant online te verleiden weer naar de fysieke winkel te komen, vertelt Koelemeijer: "Uit die luie stoel naar de winkel." Ze noemt de Singles Day van de Chinese internetgigant Alibaba als voorbeeld: "Vanuit augmented reality werd de klant naar de winkel gelokt. Met dat soort acties pak je de consument vast."
Want de consument wil meer dan alleen maar gezellig winkelen en keuze uit allemaal producten. "Je moet geen stapel producten op een rijtje leggen, maar klanten laten zien wat ze ermee kunnen, ze op ideeën brengen." Dat is ook wat er volgens Koelemeijer misging bij onder meer de V&D: "Die zaten vast in hun manier van doen met hoe ze hun assortiment samenstelden, huurcontracten afsloten en de winkel inrichten en het ontbrak ze aan mensen en middelen om dat te veranderen."
Pas op: Amazon en Alibaba komen er aan!
Maar online alleen is ook niet zaligmakend denkt Koelemeijer, vanwege de concurrentie uit het buitenland. "Het geweld van bijvoorbeeld Alibaba en Amazon, dat gaan Wehkamp en Bol.com echt wel voelen. Hebben die genoeg in hun mars om overeind te blijven", vraagt Koelemeijer zich af. Rupert Parker Brady denkt dat veel Nederlandse webwinkels volgend jaar het loodje zullen leggen: "Er wordt bij de meeste webwinkels geen droog brood verdiend, alleen de grote spelers hebben genoeg geld in kas om zichzelf opnieuw uit te vinden."
Ketens die nu nog aan online moeten beginnen, zijn sowieso te laat. Dat geldt vooral voor kleine zelfstandige winkeliers, die krijgen een lastig jaar, voorspelt Koelemeijer.
Goodbye monowinkel?
Winkels waar we er volgens Koelemeijer en Parker Brady niet al te veel meer van zullen zien zijn monowinkels, waar maar een product verkocht wordt. "Een pindakaaswinkel zoals in Amsterdam is natuurlijk hartstikke leuk, maar die gaan echt niet op meer plekken in Nederland openen", aldus Parker Brady. Maar zo'n marketingstunt werkt alleen in grote steden, met veel toeristen, denkt Koelemeijer. "Als je wil groeien, moet je meer assortiment toevoegen, want met pepernoten alleen kun je geen honderd winkels openen."
Eigenaar Michiel Vos in zijn pindakaaswinkel in Amsterdam. (Beeld: Pindakaaswinkel)
Parker Brady is wel enthousiast over pop-upstores en eigen winkels van fabrikanten, omdat die met zo'n winkel hun product direct aan de man kunnen brengen. "Kijk naar Nespresso, hoe die hun product en de bijbehorende techniek aan de man brengen, dat is fascinerend."
