Een dwangsom om te voorkomen dat voetbalsupporters een wedstrijd verstoren. Volgens Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap, kan het weleens een goede oplossing zijn. Maar is het dat ook? "Mensen die het kunnen missen, kopen daarmee hun gedrag af."
Meerdere wedstrijden werden het afgelopen weekend gestaakt, meestal door het gooien van bekers bier. Soms gaat het verder, zoals bij het duel tussen FC Groningen en Ajax. Daar stormde iemand met bivakmuts het veld op en werd er met rookbommen gegooid. Die wedstrijd werd definitief gestaakt en vanmiddag uitgespeeld (eindstand: 2-3 in het voordeel van Ajax).
Door nieuwe maatregelen van de KNVB gebeurt het stilleggen van wedstrijden sneller, bijvoorbeeld dus door een beker bier die op het veld belandt. Duels worden gestaakt als een supporter een voorwerp op het veld gooit of het veld betreedt.
Een wedstrijd wordt definitief gestaakt als dit in diezelfde wedstrijd nog een keer gebeurt. Dat is ook het geval wanneer een speler of scheidsrechter wordt geraakt door een voorwerp of wordt aangevallen. De KNVB heeft ook aangekondigd dat de maatregelen in ieder geval tot het einde van het seizoen zullen gelden.
'Verstoring niet prettig'
Scheidsrechter Bas Nijhuis snapt heel goed dat er maatregelen nodig zijn. "Ik heb ook weleens bij wedstrijden gefloten waar supporters het veld op komen. Dat is gewoon niet prettig", zegt hij. "Je wil gewoon dat spelers zich veilig voelen en een corner kunnen nemen."
Wel vindt hij het 'heel wat' dat het op deze manier gebeurt. "Dat je de wedstrijd zelfs moet stilleggen als er een bekertje bier wordt gegooid." De scheidsrechter denkt dat op landelijk niveau moet worden gekeken wat er anders kan. "Nu wordt het hele stadion gedupeerd omdat iemand wat doet."
Dwangsom
Volgens Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap, kan een dwangsom weleens helpen. Hij deed er onderzoek naar. Met een dwangsom zouden de oproerkraaiers kunnen worden gestraft, maar wordt niet heel het stadion gedupeerd. "Het kan mensen op andere gedachten brengen."
Bij een dwangsom krijg je niet direct een boete. Wel wordt een bedrag vastgesteld dat je moet betalen voor elke keer dat je de mist ingaat. "Het is een dreiging. Je zegt daarmee: denk eraan, je hebt dit en dat gedaan. Dan wordt de drempel om het nog eens te doen wel iets hoger."
Het is een instrument dat door de burgemeester kan worden ingezet. "Die kan van mening zijn dat een stadionverbod niet werkt, omdat het niet altijd door clubs wordt nageleefd", legt Brouwer uit. "Dan kan de burgemeester ervoor zorgen dat er een andere maatregel – zoals een dwangsom – komt om het geweld tegen te gaan."
Werkt het?
Maar helpt het ook echt, zo'n dwangsom? Het antwoord ligt genuanceerd. "Bij sommige mensen wel, bij sommige mensen niet", zegt gedragspsycholoog Dirkje van der Ven. "In het verkeer heeft het wel geholpen. Kijk maar naar verkeersboetes. Mensen zijn er minder hard door gaan rijden, vooral als er een flitser staat en ze zeker weten dat ze een boete zouden krijgen."
Het heeft dus onder meer te maken met de kans dat mensen worden gepakt. "Bij een reële pakkans is er een goede kans dat mensen hun gedrag aanpassen." Maar daar zit ook een nadeel aan. "Mensen die het geld kunnen missen, kunnen hun gedrag afkopen. Dat zie je bij lagere boetes gebeuren. Sommige hardrijders betalen graag een boete om de snelheidslimiet te overschrijden."
Emotie bij voetbal
Bij het voetbal komt er daarnaast nog iets anders kijken: emotie. "En op het moment dat mensen emotioneel zijn, maken ze andere beslissingen. Minder rationeel en meer instinctief", zegt Van der Ven. "Als voetbalfans frustratie ervaren dan kan dat intens zijn en handelen ze naar die emotie."
Dat geldt natuurlijk niet voor iedereen, maar voor sommigen is het dan lastig om te doen wat sociaal wenselijk is. En om te bedenken dat er een dwangsom boven het hoofd hangt. "Misschien schieten mensen er juist door in de weerstand en komen ze massaal in opstand. Of ze delen de boetes."
Aanspreekcultuur creëren
Maar, denkt Van der Ven: "Het werkt altijd voor een aantal mensen. Ik zou in elk geval niet willen zeggen dat het niet werkt." Al vindt ze wel dat er beter een langetermijnplan voor dit soort situaties kan komen. "De cultuur moet zo worden omgebogen dat voetbalfans elkaar durven aan te spreken op hun gedrag."
