In het Gelderse Aalten is vlak voor de onthulling van een oorlogsmonument een fout ontdekt. Hoewel de tekst langs vier mensen is gegaan, heeft niemand opgemerkt dat er een letter ontbreekt. Is dat slordigheid of kunnen we er weinig aan doen dat we dit soort fouten niet zien?
'Ter herinnering aan de bevijders van Aalten', zo valt er te lezen op het monument. Dat er een R mist, is vier mensen ontgaan.
Het is onvermijdelijk om altijd alle fouten te voorkomen, zegt boekredacteur Willemijn Lindhout. Hoewel het haar werk is om onjuistheden in teksten te ontdekken, glipt er ook bij haar weleens iets tussendoor. "Ik heb ooit meegemaakt dat er een fout op het omslag stond. Er stond twee keer 'je' achter elkaar", vertelt ze aan Editie NL.
Bij het redigeren van een boek zijn meestal vier mensen betrokken. "Ik ben vaak de eerste lezer en let vooral op de inhoud", legt Lindhout uit. "Fouten ontstaan meestal doordat je je concentreert op iets anders. Als ik in de verhaallijn van een roman zit, ben ik minder gefocust op fouten – al probeer ik er zo veel mogelijk op te letten."
Woord voor woord lezen
Dat we soms taalfouten over het hoofd zien komt doordat we niet letter voor letter lezen, maar woord voor woord, vertelt Iris Groen, onderzoeker visuele waarneming aan de Universiteit van Amsterdam. "Je oogbewegingen gaan dus van het ene woord naar het andere en de letters worden parallel verwerkt."
Ons brein heeft de mogelijkheid om een woord te begrijpen, zelfs als er in de constructie iets niet klopt. "Er is een beroemd onderzoek waarbij in één zin meerdere letters door elkaar zijn gehusseld. Ondanks dat snapten mensen alsnog de zin", aldus Groen.
Dit hangt samen met ons verwachtingspatroon. "Bij een monument over de oorlog en de bevrijding verwacht je dat er 'bevrijding' op staat. Als er letters ontbreken in woorden, dan is ons brein in staat om het hele woord ervan te maken en de omgeving versterkt dat."
Er zijn gebieden in het brein die verantwoordelijk zijn voor letterverwerking. "We worden daar niet mee geboren: die gebieden ontwikkelen zich door de jaren heen, door te lezen", vertelt Groen. Dat gebied is per persoon verschillend. "De ene persoon is heel goed in spelling en gevoelig voor taalfouten en de ander heeft er juist veel moeite mee."
Omgeving
Boekredacteur Lindhout merkt inderdaad dat ze door de jaren heen beter is geworden in het spotten van fouten. Maar ook randfactoren spelen een rol. Zo print ze zelf het liefst elke tekst die ze redigeert. "Stel je leest op je computer en er komt een mail of iets anders binnen, dan raak je afgeleid. Het is iets van deze tijd dat we met veel dingen tegelijkertijd bezig zijn en dat helpt niet bij het controleren van teksten op fouten."
Reactie Aalten
De gemeente Aalten heeft dinsdagmiddag laten weten dat de fout wordt hersteld. Het gedeelte waar de fout op staat is verwijderd. Volgende week moet de nieuwe versie van het monument klaar zijn.
