De gevleugelde uitspraak van Jan Rotmans, ‘we leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk’, lijkt te worden gedragen door spelers die radicale disruptie gezamenlijk omarmen. Als organisatie die autonoom wil blijven opereren, tel je tegenwoordig amper meer mee. In een tijdperk waarin disruptie de nieuwe standaard lijkt te zijn geworden, móét je haast wel onderdeel uitmaken van een ecosysteem. De vraag is alleen: welke rol neem je aan?
Als we de afgelopen jaren iets hebben geleerd, is het wel dat concurrentie niet per se meer alleen vanuit bestaande concurrenten komt, maar uit onverwachte hoek. En dat innovatie van producten niet meer plaatsvindt door louter de fabrikanten van die producten, maar door allianties tussen organisaties uit verschillende sectoren. Het Homies-project van Achmea illustreert dat treffend. Samen met een woningbouwcorporatie, technologie-organisatie, een buitenlandse start-up en energieleveranciers werkt de verzekeraar aan een innovatief alarmsysteem dat verbonden is met WhatsApp. Een goedkope, simpele en sociale oplossing die schade door inbraak en brand reduceert.
Dirigent of participant
Veel ecosystemen zijn rondom een platform opgebouwd. Door het Internet of Things is de impact van platformgebaseerde landschappen de afgelopen jaren sterk toegenomen. Maar volgens recent onderzoek van Cisco mislukt 75 procent van de IoT-projecten. Hoofdoorzaak: gebrek aan samenwerking en in plaats daarvan een focus op technologie bóven menselijke factoren, zoals besluitvorming, interactie en cultuur. Het goed neerzetten van een ecosysteem waarin partners deelnemen die bijdragen in kennis, vormt de sleutel tot succes. In dat geval vormt het ecosysteem een businessmodel op zich, waarin de spelers gezamenlijk de potentie hebben meer waarde te genereren dan de som der delen. Maar welke rol pak je als organisatie dan op? Ga je op zoek naar een bestaand ecosysteem en sluit je daarop aan? Of initieer je zelf een ecosysteem om daar vervolgens partners op aan te laten haken?
Wanneer je als deelnemer aansluit op een bestaand ecosysteem, kun je snel nieuwe klantgroepen aanspreken. Bovendien is het vrij laagdrempelig en risicoarm. Acteer je als initiator, dan fungeer je als bestuurder en bepaal jij de spelregels. Keerzijde is dat de investeringen en risico’s wel op jouw conto komen. Welke rol bij een organisatie en businessmodel past, is dus onder andere afhankelijk van de ambities, maar ook van de plek in de keten. En die plek is niet altijd even zwart-wit. Concurrenten zijn soms ook partners van elkaar en een leverancier is in een andere keten ook klant.
De verschillende leidersrollen
Als initiator ben je een soort makelaar, een matchmaker tussen vraag en aanbod. Zonder dat je per se zelf iets creëert. Zie het als een dirigent in een orkest. Hij is waarschijnlijk een waanzinnige muzikant, kan misschien zelfs meerdere instrumenten bespelen, maar tijdens zijn rol als dirigent is hij niet degene die zelf de muziek maakt. Hij is wel degene die het repertoire bepáált. En om voor een goede uitvoering te zorgen, brengt hij talenten uit verschillende disciplines bij elkaar en bepaalt hij het tempo. Zoals wij vanuit Accenture doen met de Accenture Innovation Awards, waarmee we netwerken en community’s van start-ups, corporates, incubatoren en acceleratoren bij elkaar brengen om innovatie te faciliteren en te versnellen.
Binnen de ecosystemen zien we drie verschillende type leiders. Het type dienst en de positie van de leider bepalen welke rol er het beste voor hem is weggelegd:
1. The aggregator: Creëert een transactionele marktplaats voor vraag en aanbod. Leveranciers betalen om toe te treden. Voorbeeld: Ebay
2. The Innovator: Stimuleert third-party developers om nieuwe diensten en oplossingen te creëren. Zet governancemodellen neer en updatet de platformarchitectuur continu om app-development makkelijk en kosteneffectief te maken. Voorbeeld: Apple
3. The orchestrator: Zet een architectuur neer voor co-creatie. Kan leunen op sterke relaties en klantvertrouwen. Voorbeeld: Philips Healthcare
Het is uiteraard goed mogelijk om verschillende rollen in te nemen in verschillende platformen. Zo kun je bijvoorbeeld participeren in een zorg-ecosysteem als een deelleverancier en als innovator dienen in een connected home-ecosysteem. Google is een orchestrator van het Android mobile-ecosysteem en participeert tevens in platformen van andere spelers die gebruikmaken van Google’s Cloud Bigtable-database-service om platformen naar behoefte omhoog of omlaag te schalen.
Disrupt or get disrupted
Ongeacht je rol in een ecosysteem, samenwerken met de juiste partners is bepalend voor het succes. Samen ben je in staat om een schaalbaar, adaptief en innovatief ecosysteem op te zetten. Het is dan ook de verantwoordelijkheid van de initiator om te zorgen voor de juiste mix van partners – van klanten tot leveranciers, van concurrenten tot start-ups – en een omgeving waarin iedereen vrijelijk opereert en van elkaars sterke punten profiteert. Voor alle ecosysteempartners geldt dat ze open, flexibel en coöperatief moeten zijn. Dat vraagt aanpassingen door de hele organisatie. Op personeel, technologisch en strategisch gebied.
Volledig autonoom de markt domineren, past niet meer in het huidige tijdsbeeld. En waarom zou je jezelf ook buiten spel zetten als er ecosystemen zijn waarin deelnemers met elkaar plannen smeden om zo samen iets heel moois uit te voeren? Wie voor de muziek uitloopt, is in staat de kadans te bepalen. Niets doen is natuurlijk ook een keuze. Maar in dit veranderende tijdperk betekent dat steeds vaker een keuze voor een fade-out.
