TikTok houdt zich niet aan de regels, dus moeten Europese toezichthouders ingrijpen. Dat zeggen achttien Europese consumentenorganisaties. De app is te vaag over gebruiksvoorwaarden en die zijn oneerlijk, vinden zij. Ook worden kinderen niet genoeg beschermd tegen advertenties en ongepaste inhoud.
De Nederlandse Consumentenbond en zeventien Europese zusterorganisaties hebben samen klachten ingediend bij de Europese Commissie en drie Europese koepels van toezichthouders.
De voorwaarden om TikTok te kunnen gebruiken zijn onduidelijk, dubbelzinnig en werken alleen maar in het voordeel van TikTok, vinden de consumentenorganisaties. Het bedrijf schendt de rechten van consumenten op een aantal punten, zeggen zij. Vooral kinderen en jongeren zijn daarvan de dupe.
'Genoeg om te handhaven'
De consumentenclubs hebben op bijna alle klachten een punt, zegt IT-recht jurist Micha Schimmel van SOLV Advocaten tegen RTL Z. "Er is zeker iets aan de hand en er is genoeg om te handhaven."
Het is aan de nationale toezichthouders om de klachten te onderzoeken. Zij moeten bepalen of de regels worden geschonden en of er sancties komen. Dat kunnen boetes zijn, maar ook corrigerende sancties. Dan moet TikTok zijn gedrag veranderen en als ze dat niet doen, kan er alsnog een boete komen.
In welk land een klacht wordt onderzocht, bepalen de koepels.
Kinderen beschermen
De consumentenclubs vallen er onder andere over dat TikTok niet genoeg doet om kinderen en tieners te beschermen tegen advertenties en schadelijke inhoud. En dat is volgens de consumentenclubs extra pijnlijk omdat er zo veel jonge gebruikers zijn.
In Nederland zijn er 1,7 miljoen TikTok-gebruikers, waarvan de overgrote meerderheden in de categorie 15 tot 19 en 20 tot 24 jaar oud. TikTok houdt er te weinig rekening mee dat een groot deel van de gebruikers jong is, stelt de Consumentenbond.
Reclame
TikTok-gebruikers worden bijvoorbeeld door influencers verleid zelf een video te maken met een bepaalde hashtag, waarmee eigenlijk een product of dienst van een bedrijf wordt gepromoot. Omdat influencers worden ingezet door bedrijven, is het voor gebruikers soms onduidelijk dat er een commercieel motief achter zit.
De Autoriteit Consument en Markt zit in Nederland bovenop het gebruik van influencers, het kopen van nep-likes en nepvolgers, legt Schimmel uit. "Je moet gewoon duidelijk zijn over wanneer iets een commerciële boodschap is. Dat is het in dat soort gevallen niet. Reclame moet als zodanig herkenbaar zijn."
Goed punt
Wat betreft de bescherming van kinderen maken de consumentenorganisaties een goed punt, zegt Schimmel. "Je hebt als videosharing-platform een verplichting om ervoor te zorgen dat schadelijke content niet bij kinderen terecht komt."
En dan zijn er nog de privacyzorgen. De consumentenclubs vinden dat TikTok te vaag is over welke gegevens het verzamelt van gebruikers, wat het daarmee doet en met welke reden. En dat is mogelijk in strijd met de privacywet, zegt de Europese koepel van consumentenorganisaties BEUC.
Daarnaast is er de keerzijde van de populariteit onder jongeren. Daardoor moet TikTok nog duidelijker communiceren dan voor volwassenen. "Dan worden er hogere eisen gesteld aan de transparantie. Voor kinderen moet het dus nog begrijpelijker zijn."
Wisselkoers van TikTok-munten
Een ander punt is de koers van de virtuele munt die gebruikers kunnen kopen om virtuele cadeau's te kopen voor hun idolen of populaire gebruikers. TikTok zegt het recht te hebben om de waarde van de digitale munt aan te passen en dus te kunnen bepalen hoeveel van die cadeaus je kunt kopen voor een muntje.
De kans is groot dat een toezichthouder daar in gaat grijpen, zegt Schimmel. "Dat is het compleet veranderen van de afspraken. Dat is onredelijk."
Video's van gebruikers?
De klacht waar TikTok zich het minst zorgen over moet maken is het gebruik van de video's van gebruikers. TikTok eigent zich het recht toe om video's van gebruikers gratis te gebruiken, hergebruiken en verspreiden. Terwijl die rechten volgens de Consumentenbond in handen van de gebruikers moet blijven.
Maar dat laatste punt is wankel. Die discussie speelt volgens Schimmel al langer, ook bij YouTube. "Daar zal minder snel op gehandhaafd worden, omdat het de vraag is of dit in strijd is met de wet.".
TikTok wil gesprek aangaan
TikTok heeft contact opgenomen met de Europese koepel van consumentenorganisaties BEUC. Ze willen graag in gesprek om de zorgen aan te horen, laat een woordvoerder weten. Het bedrijf zegt de veiligheid van jongeren en het naleven van de wetten heel serieus te nemen.
Het bedrijf zette daarom alle accounts van jongeren onder de 16 jaar op 'privé' en heeft in de app een samenvatting van het privacybeleid aangepast aan de taal van jongeren. Het moet blijken of dat voldoende is om de klachten van de consumentenclubs weg te nemen en een onderzoek door toezichthouders te voorkomen.
