Heb jij nog een vaste baan? Wat ouderwets!

Je ziet tegenwoordig steeds vaker ‘Yes, ik heb me ingeschreven bij de KvK als ZZP’er’ en ‘Kijk, ik werk vanuit Ubud’-achtige berichten op social media. Een ideaalplaatje dat vaak gepaard gaat met foto’s van laptops met op de achtergrond Balinese rijstvelden of prachtige stranden. Er is dan ook een enorme opkomst van ZZP’ers, gig-workers (onder andere fietskoeriers, UBER-chauffeurs) en digital nomads.

En logisch, want een zelfstandig bestaan lijkt meer kans te bieden op onafhankelijkheid, hoger salaris, meer reizen, vrijheid en avontuur. Het klinkt bijna utopisch. Wil je werken, dan zet je simpelweg je app of laptop aan en ga je aan de slag.

De oorzaak kun je vinden in de evolutie van ons werk. In de 18e eeuw kwam de industriële revolutie op gang. We trokken van het platteland naar de stad. Fabrieken moesten bemand worden op vastgestelde tijden en je mocht blij zijn als je een baan kon krijgen. Of je het werk, je baas, de uren, nou leuk vond of niet. Je werkte om te overleven.

Rond 1950 werd informatie toegankelijker. De telefoon werd omarmd. De mobiele telefoon werd uitgevonden en vanaf 1983 verscheen het internet. Er kwam meer keuzevrijheid. Werk kon eenvoudiger worden uitbesteed. Er kwam meer werk en een opleiding bood meer kansen. Mensen gingen werken voor een bepaalde standaard van leven. 

Rond 2000 ontstond de datarevolutie. Dankzij de groei van het internet kan je overal en op elk moment werken. Als je developer wil worden, leer je dat op Youtube. Coachen kan via Zoom en werken vanaf Bali. 

Dankzij datzelfde internet verwachten we nu ook een hogere kwaliteit van leven, meer ontwikkelingsmogelijkheden en, vooral, meer bewegingsvrijheid. Want dat hebben anderen, die we online zien, toch ook?

Olie op dit vuur van verzelfstandiging was de lancering van de internationale bestseller The 4 hour Workweek (2007). Schrijver Tim Ferriss, misschien wel een van de bekendste lifehackers van deze eeuw, wist vele duizenden mensen over de hele wereld te inspireren om zoveel mogelijk taken uit te besteden en te automatiseren. 

Volgelingen van Ferriss, productiviteitsgoeroes en digital nomads posten dagelijks hoe je je nieuw verworven vrijheid het beste kan inrichten en welke hotspots in het buitenland het beste wifi hebben om remote te werken. 

Je lijkt veel flexibeler in wat je doet, wanneer je dat doet, hoeveel je werkt en voor wie. Bovendien schiet je uurprijs drastisch omhoog in vergelijking tot je huidige salaris. Knappe werkgever die je dan nog binnenhoudt. 

Jammer genoeg geeft social media ook hier een wat vertekend beeld. Niemand post, ‘Jammer, ik heb het geprobeerd, maar het blijkt toch wel hele lange dagen, veel werk, inkomensonzekerheid, jezelf continu moeten verkopen, weinig houvast, geen team om je heen en het is vaak behoorlijk eenzaam’.

Dat vaak hogere uurloon klinkt verleidelijk, maar brengt ook risico’s met zich mee. Veel zelfstandigen vergeten een pensioen op te bouwen, zich tegen arbeidsongeschiktheid te verzekeren of geld apart te houden voor de belastingen. Bovendien moet je jezelf natuurlijk ook kúnnen verkopen. 

Als iedereen bovendien voor zichzelf gaat werken, gaan die fantastische tarieven onherroepelijk naar beneden. Het werken in teams wordt minder effectief. De maatschappij en het werk individualiseren verder. Daarmee zal de kwaliteit van het werk verslechteren en het plezier verminderen. Maar dat is natuurlijk van latere zorg.

Voor nu ligt de grootste uitdaging bij de werkgever. Voorkom halsstarrig vast te houden aan het oude. Beweeg mee met de behoefte van de nieuwe generaties. Als je dat niet doet, vertrekt personeel om zichzelf vervolgens tegen een hogere vergoeding weer aan te bieden. De kosten schieten omhoog, de interne samenwerking vertraagd, binding met de organisatie verdwijnt en de productiviteit verslechterd.

De kansen zijn echter evenzo impactvol. Werknemers die enthousiast zijn werken beter samen, ontwikkelen zich sneller, presteren beter, blijven langer en trekken andere toppers aan.

Meer autonomie bieden, meer vrijheid, meer transparantie in de bedrijfsvoering, meer inspraak. Het lijkt misschien een enorme berg om te beklimmen voor de werkgever. Maar eenmaal bovenop straalt een zonnige toekomst. Niet alleen voor de werknemer. Vooral ook voor de werkgever. Want werknemers verlaten toch niet zomaar een warm en vertrouwd nest, in ruil voor een onzeker en eenzaam bestaan?