Wat als de Oekraïners de arbeidsmarkt op gaan?

Ik werk bij een bank en daar werken ook financiële planners, klantadviseurs en vermogensadviseurs. Mensen die met je praten over je geld. Een deel van hun werk is om op ongemakkelijke momenten een ongemakkelijk onderwerp ter sprake te brengen.

Bent u in de tachtig? Praat dan eens met uw kinderen over de erfenis. De dood is een ongemakkelijker onderwerp dan uw laatste vakantie of de hond van de buurvrouw. Maar misschien heeft uw ene kind er wel geen enkele moeite mee als uw andere kind, dat zonder werk zit, wat meer erft. Misschien gaat het ze allebei wel voor de wind en willen ze dat u wat meer gaat uitgeven. Meestal wordt iedereen gelukkiger van zo'n gesprek.

Of een samenlevingscontract opstellen met mensen die verliefd zijn en denken nooit zo'n contract nodig te hebben, want ze gaan toch nooit uit elkaar.

Wie materiële zaken op een sensitieve manier ter sprake brengt, krijgt in de loop der tijd vaak gelijk.

Op een sensitieve manier. Als er een grote vluchtelingenbeweging op gang komt, dan klinkt dat volgens mij als volgt: "Laten we mensen die naar Nederland komen helpen met een verblijfsstatus, goed werk, goede arbeidsomstandigheden en een bankrekening. Dat is in het belang van die mensen én van de Nederlandse samenleving."

Afgelopen weekend waren er uitzendbureaus in het nieuws die kansen zagen in de komst van Oekraïense vluchtelingen. Door associaties met slecht betaalde Oost-Europese arbeidsmigranten die gehuisvest worden door hun werkgever, klonk het bericht van de uitzendbureaus bijna als 'joepie, goedkope arbeid!'.

Niet dat deze uitzendbureaus het per se zo bedoelden, maar de hele uitzendbranche heeft de schijn tegen door de misstanden van de afgelopen jaren.

Toch zullen 'mensen helpen' en 'joepie, goedkope arbeid!' ook soms overlappen. Het gemiddelde brutoloon in de Oekraïne is 300 euro in de maand. Het Nederlands minimumloon is 1725 euro. Niet dat elke Oekraïner voor het minimumloon aan de slag wil, maar we moeten ook geen illusies hebben.

Ook als we vluchtelingen aan fatsoenlijk werk helpen met fatsoenlijke arbeidsomstandigheden, is er een dempend effect op het Nederlands loonpeil. Dat dempende effect is echter nog veel groter als we vluchtelingen laten concurreren met Nederlandse werknemers die op of net boven het minimumloon werken.

En dat is precies wat er gebeurt bij de uitzendconstructies waarbij bijvoorbeeld de uitzendbaas ook huisbaas is: de totale loonkosten zijn lager dan wat bij iemand met een Nederlands paspoort wettelijk mogelijk is.

Foute uitzendconstructies die de loonkosten drukken zijn niet in het voordeel van vluchtelingen, niet in het voordeel van werknemers met een Nederlands paspoort, maar slechts in het voordeel van werkgevers. Vanuit humanitair perspectief moeten we nu aan die vluchtelingen denken. En om geen onnodige spanningen te creëren moeten we die Nederlandse werknemer niet vergeten.

Zodra we iets meer weten over hoe veel Oekraïners naar Nederland komen en hoe lang zij blijven, kunnen we de eerste sommetjes gaan maken. Wat betekent dit voor de loongroei? Wat betekent het voor de arbeidsmarktkrapte?

Sommigen zeggen dat er 180.000 tot 360.000 Oekraïners komen. Anderen denken 75.000. Zelf denk ik dat het te vroeg is voor een schatting, zolang we niet weten of mensen in Polen en andere buurlanden het verloop van de oorlog afwachten, of dat ze doorreizen naar de rest van de EU.

Pas zodra we weten of het om tienduizenden of juist honderdduizenden gaat, wordt het tijd voor eerste sommetjes over krapte en loongroei. Sommetjes die hoe dan ook een nare bijsmaak zullen hebben.