De onderbuik regeert bij Eerdmans en Van der Plas

Three strikes and you're out. Nee, ik heb geen plotselinge interesse in honkbal, het is de naam van de zoveelste proefballon in crime fight-land. Dit keer komt het idee van JA21 en de BoerenBurgerBeweging.

Die kleine partijen krijgen al genoeg aandacht in de media, en daarom had ik eerst niet zoveel zin om hier ook een column aan te wijden. Maar de harde realiteit is dat de onderbuik al jarenlang het dominante orgaan is in Den Haag. Hink-stap-sprong en voor je het weet zitten we vast aan de zoveelste impulscreatie van Team Law & Order. Nu is het nog niet te laat.

Goed, het plan: drie keer een geweldsmisdrijf? 40 jaar cel. Ter onderbouwing van zijn stokpaardje wijst partijleider Joost Eerdmans naar de VS, want daar gelden dat soort wetten al langer.

Gewelddadige criminelen langdurig van de straat: klinkt goed. Bij die gedachte betrap ik mezelf ook op een warm gevoel. Tel daarbij op dat sommige misdaden zijn gepleegd door mensen die al bekend waren bij justitie. Dus misschien was er veel leed bespaard gebleven als zij in de gevangenis hadden gezeten.

Maar na het wegebben van die warme affecties, is het belangrijk om eens wat verder te kijken. Naar de gevolgen van zo'n wetssysteem bijvoorbeeld. Daar is al lang en breed onderzoek naar gedaan.

Spoiler alert: het systeem leidt tot een toename van criminaliteit. Als je criminaliteit echt wilt verlagen moet je investeren in de pakkans. Sterker nog: het verhogen van gevangenisstraffen heeft vrijwel nooit geleid tot minder delicten. En dat maakt het dus een slecht wetsvoorstel, zeker voor de crime fighters van JA21.

Maar naast dat het z'n doel voorbijschiet, heeft het 'honkbalsysteem' in de VS ook geleid tot massa-opsluiting. Een groot deel van de bevolking verdwijnt voor lange tijd achter slot en grendel – en dat leidt weer tot torenhoge kosten voor de belastingbetaler, want één dag gevangenisstraf kost 250 euro.

Als je rechterlijke richtlijnen of rechtspraak bekijkt, zie je bovendien dat het wetsvoorstel vrij nutteloos is. In Nederland wegen rechters een strafblad allang mee in hun oordeel. Ben je hardleers, dan loopt je straf ook steeds hoger op.

En er zijn al voldoende tools: stelselmatige plegers van kleinere vergrijpen kunnen voor twee jaar worden opgesloten, en daders die onder invloed van een psychische stoornis een geweldsfeit plegen, kunnen naast hun gevangenisstraf ook de tbs-maatregel opgelegd krijgen.

In plaats van proefballonnetjes oplaten in de vorm van een niet-werkend wetsvoorstel, moeten rechters in Nederland niet nog verder aan banden worden gelegd bij hun oordeel over een straf. Het eerder ingevoerde taakstrafverbod werkte ook al averechts, en ook de Toeslagenaffaire – ja, daar is hij weer – werd deels veroorzaakt omdat rechters te veel werden gedicteerd door de regels van de Tweede Kamer.

Mensen die drie keer de fout ingaan, zonder pardon, voor 40 jaar opsluiten is inhumaan. Resocialisatie is na zo'n lange tijd eigenlijk onmogelijk: mensen verliezen voor eeuwig hun toegang tot de maatschappij. Wat nou als die derde keer een lichter vergrijp is bijvoorbeeld? Of als het gaat om een zwakker begaafde veroordeelde, die de gevolgen van zijn daad niet goed kon overzien?

Juist bij straftoemeting is maatwerk van fundamenteel belang. Voordat een straf wordt opgelegd, weegt een rechter wel een tiental factoren om tot een gewogen straf te komen. De wetgever moet de rechterlijke vrijheid dus niet zó ver inperken dat hij in feite ophoudt te bestaan.

Kortom: dit idee klinkt stoer, maar kent alleen verliezers. Iedereen met enige kennis van zaken weet dat. Maar ja, de Tweede Kamer heeft al jaren te kampen met een gebrek aan kennis op het gebied van strafrecht en criminologie.

De onderbuik wordt naar hartenlust gebruikt, maar ik raad onze wetgevers aan om ook hun andere organen te raadplegen wanneer dit soort ideeën de revue passeren. Hun ogen en hersenen bijvoorbeeld, om het wetenschappelijk onderzoek naar dit soort systemen te lezen en te verwerken. Dan kunnen ze niet anders dan dit onzalige plan naar het Land der Lekgeprikte Proefballonnen verwijzen.