Wie betaalt die coronarekening?

Ruim negen maanden na de uitbraak krijgen we onderhand een eerste zicht op de hoge schade die de coronapandemie heeft toegebracht aan de economie. Die komt – in een eenvoudige berekening – uit op meer dan 175 miljard euro.

Dat leidt natuurlijk onherroepelijk tot de vraag: wie gaat dat betalen? Het mantra daarbij is nu dat er niet meteen moet worden bezuinigd maar over een langere periode kan worden terugbetaald. Ik snap dit niet. Wat hebben toekomstige generaties eraan dat wij nu zoveel geld hebben uitgegeven voor onszelf?

Natuurlijk is het nog te vroeg om de rekening ten volle op te maken. Maar met de laatste berekening van het CPB in de hand kunnen er wel al een aantal voorzichtige conclusies worden getrokken.

Ten eerste heeft de economische activiteit een permanente deuk opgelopen: 4,5 procent lagere economische activiteit in 2025 dan eerder berekend. Ofwel, we zijn in Nederland 40 miljard euro armer dan eerder gedacht. Maar dit is nog niet het hele verhaal. De overheidsschuld is in 2025 aanzienlijk hoger door corona. Zo'n 138 miljard euro. Alles bij elkaar lijkt het er dus op dat de crisis ons op langere termijn minimaal 175 miljard euro kost.

Daarnaast is er ook de gezondheidsschade door corona. Een kostenpost die aanzienlijk is, net als mentale schade door de maatregelen en de economische onzekerheid.

Tegenover de kosten staan de opbrengsten: de gezondheidsschade had nog veel erger kunnen zijn en zonder overheidshulp zouden de langeretermijneffecten op de economie ook veel groter zijn geweest.

Dit sommetje (zijn de kosten de opbrengsten waard) is nooit helemaal te maken. We weten natuurlijk niet wat er exact zou zijn gebeurd als die maatregelen niet zouden zijn genomen. Wel weten we inmiddels dat korte, strikte lockdowns (met daarna track and trace) beter werken dan halfbakken maatregelen.

Afgezien van de gezondheidskant geven de macrocijfers al aan dat we hier te maken hebben met een crisis van minimaal dezelfde proporties als de Grote Financiële Crisis van 2008/09.

Logisch lijkt om degenen te laten betalen die het meest profiteren van de huidige uitgaven. Daar kunnen we heel kort over zijn: wij. Alle kosten die zijn gemaakt zijn ofwel directe gezondheidskosten (dus om ons minder ziek te maken), of kosten om huidige economische activiteit op peil te houden. Dit doen we op zo'n enthousiaste manier dat het aantal faillissementen ook nu nog lager ligt dan vorig jaar.

Dan zou je nog als ander argument kunnen gebruiken dat we toekomstige generaties in ieder geval een stevige en functionerende economie doorgeven. Als die 175 miljard gebruikt zou zijn voor verduurzaming en productieve investeringen was dat een prima argument geweest. Maar nu is het een heel slecht argument: we doen toekomstige generaties echt geen plezier met de meest fossiele economie van Europa.

Bezuinigen dus? Na de Grote Financiële Crisis sloeg die paniek in overheidsland inderdaad direct toe: bezuinigen! We zijn nu ruim tien jaar verder en hoe anders is de reactie nu. Geen mens die het over bezuinigen heeft. Dat heeft volgens mij niets te maken met kulargumenten als dat een pandemie 'een plotselinge schok is' of 'dit ook goed is voor toekomstige generaties'. Nee, het zit heel anders. Politici zijn er in de nasleep van de financiële crisis achter gekomen dat bezuinigen overal en altijd politieke zelfmoord is. En deze keer kan je ook niet lekker zwartepieten met bankiers. Dus waarom zou je dat willen?

En het niet bezuinigen kan nu ook. Centrale banken – bang als ze zijn voor een herhaling van de paniek van twaalf jaar geleden – hebben de markten verdoofd met een monetaire overdosis. En daarom kunnen we gewoon doorleven alsof er niets aan de hand is. Terwijl de echte discussie natuurlijk zou moeten zijn hoe we ooit die schade gaan repareren en een economie creëren waar toekomstige generaties wel wat aan hebben.

Pleit ik dan voor keihard bezuinigen zoals na de financiële crisis? Nee. Ik pleit voor uitgaven waar toekomstige generaties ook wat aan hebben. En dat is dus niet alleen geld uitgeven om onze fossiele economie te redden. En ja, er zal in de komende jaren wel geld gevonden moeten worden. Maar dan wellicht eerder bij degenen die nu het meeste voordeel hebben gekregen: bedrijven en vermogenden.