De wooncrisis wordt nog pijnlijker door corona

Het coronavirus presenteert zich niet alleen als een geheel nieuwe crisis, maar legt ook andere reeds bestaande crises in onze samenleving bloot. Het benadrukt de verschillende scheidslijnen tussen degenen die het goed hebben, en degenen voor wie dat niet of minder het geval is.   

Zo ook de wooncrisis. Ik heb hier en elders al vaker beschreven hoe het recht op huisvesting onder druk staat voor een groeiende groep mensen. Dat recht omvat veel meer dan enkel het recht op een dak boven je hoofd, maar is het recht op passende, betaalbare, zekere en veilige huisvesting. Het is, met andere woorden, het recht op een thuis.

Nu velen van ons de hele dag noodgedwongen thuis zitten, zou het belang van een thuis toch wel duidelijk moeten zijn. Leilani Farha, de Special Rapporteur on Adequate Housing van de Verenigde Naties wond er afgelopen week in een statement geen doekjes om. Ze stelde: "Housing has become the front line defence against the coronavirus. Home has rarely been more of a life or death situation." Thuis blijven is de meest effectieve manier om verdere verspreiding van het virus tegen te gaan of af te remmen.

Maar dan moet je wel thuis kúnnen blijven. En dat is voor velen nog niet zo makkelijk.

40.000 daklozen

Ik denk aan alle dakloze mensen. Volgens de officiële statistiek zijn er inmiddels zo'n 40 duizend geregistreerde dakloze volwassenen in Nederland (!). Dat is een verdubbeling ten opzichte van tien jaar geleden, en nog steeds een onderschatting van de werkelijke omvang van de problematiek.

Al deze mensen hebben simpelweg geen veilig thuis. Zij vormen een extra moeilijke groep die op straat aan besmettingsrisico’s worden blootgesteld.  Het Leger des Heils verzoekt daklozen daarom dringend de hele dag maar op de opvang te blijven en niet naar buiten te gaan.

Vreugdeloze slaapzaal met 45 bedden

Dat lijkt me alles behalve een pretje. Onlangs schreef ik voor het blad OneWorld een artikel over de periode dat mijn vader dakloos was. Sprak hij over de opvang, dan had hij het over een 'vreugdeloze slaapzaal met 45 bedden, zonder privacy en met weinig hygiëne'. Zelfs al raak je daar niet besmet, dan moet je het er maar weken of maanden zien uit te houden.

Ik denk aan al die huurders die iedere maand opnieuw de grootst mogelijke moeite hebben om de huur te betalen, en voor wie een verlies van inkomen de druppel kan betekenen. Voor hen dreigt acute armoede. Daar komt de gestaag groeiende groep flexwoners nog eens bovenop, hoppend van de ene naar de andere tijdelijke en precaire woning. Voor deze groepen is de woononzekerheid momenteel extra groot. De coronacrisis kan hen in een persoonlijke wooncrisis storten.

Ik denk aan alle mensen die wel een huis hebben, maar geen thuis. Mensen die moeten samenwonen met een gewelddadige ouder, partner of kind. Voor zulke onzichtbare thuislozen is de huidige periode al helemaal een hel, met veel en veel minder ontsnappingsmogelijkheden en -momenten dan normaal gesproken. Zij kunnen geen kant op.

Laat het duidelijk zijn: het is zeker niet zo dat al deze duurhuurders, flexwoners, daklozen en thuislozen nu pas in de knel komen. Ze vormen de uitwassen van een woonsysteem dat sommigen ongelofelijk laat profiteren van de woningnood, en anderen keihard laat vallen.

Corona laat ook oplossingen zien

De coronacrisis maakt niet alleen de onacceptabele uitwassen van ons woonsysteem zichtbaar, maar laat ook zien dat de oplossingen binnen handbereik liggen. Plotseling worden er namelijk stappen gezet in de goede richting. Verschillende sociale en particuliere verhuurders roepen huisuitzettingen tijdelijk een halt toe, gemeenten breiden de opvang voor daklozen uit, of zetten zelfs hotels die nu toch leegstaan in.

Stuk voor stuk mooie oplossingen. Ze laten zien dat allerlei noodmaatregelen waar progressieve actiegroepen, denkers en politici al veel langer om roepen gewoon mogelijk zijn, zoals Bram Ieven en Jan Overwijk in De Groene Amsterdammer opmerkten.

Jammer alleen, dat het hier gaat om tijdelijke noodmaatregelen die ook nog eens niet door iedereen gedragen worden.

Laten we deze crisis aangrijpen om verder te gaan dan enkele tijdelijke maatregelen. Laat het recht op een thuis voor iedereen zegevieren boven het eigendomsrecht van de bezittende klasse.

Dak- en thuisloosheid zijn compleet onacceptabel, net als torenhoge woonlasten of aanhoudende woononzekerheid. Niet alleen ten tijden van een pandemie, maar altijd. Gebruik die leegstaande panden permanent om daklozen te huisvesten. Koop hoteleigenaren voorgoed uit. Dwing lage huren af. De coronacrisis laat zien dat het wel degelijk mogelijk is.