Pleidooi voor een nieuwe politieke correctheid

'Moslimfobie, intimidatie bij de politie', zo kopte de NRC afgelopen zaterdag. Termen als 'pauperallochtonen' en 'kutafrikanen' blijken te worden gebruikt in een app-groep van tientallen politiemensen. De top van de Nationale Politie deed niets met de herhaalde meldingen over – onder meer - ernstige discriminatie die politieadviseur Carel Boers aan de leiding doorstuurde. Hoe schokkend ook, helemaal onverwacht komt het nieuws over deze bedrijfscultuur natuurlijk niet.

Terugkijkend kunnen we vaststellen dat het - door velen als bevrijdend ervaren - uit het raam kieperen van de vermaledijde 'politieke correctheid' in de loop van de jaren negentig inmiddels diepe sporen heeft getrokken in de samenleving.

Niet dat er daarvoor geen negatieve denkbeelden over immigranten of moslims bestonden, integendeel, maar het grote verschil is dat ze lange tijd nauwelijks tot de mainstream doordrongen. Met de herinnering aan de Holocaust nog vers in het geheugen golden denkbeelden van extreemrechtse politici als Janmaat en Joop 'voor een blank Den Haag' Glimmerveen als verwerpelijk.

Uiteraard leidde die politieke correctheid ook tot uitwassen. Zo verzuchtte een socioloog die in 1975 onderzoek deed naar het reilen en zeilen van een Amsterdamse welzijnsstichting voor gastarbeiders dat "de buitenlandse medemens de maat van alle dingen was. Als één Marokkaan over zijn cultuur begon, dan had niemand het gore lef om daar nog tegenin te gaan."

Over het geheel genomen echter stoelde die politieke correctheid toch vooral op de breed gedeelde overtuiging, van VVD tot de CPN, dat je heel erg uit moest kijken met het stigmatiseren van groepen om racisme en discriminatie zo veel mogelijk te voorkomen. En intussen probeerde men de evidente sociale en culturele problemen die de vestiging van Turken, Marokkanen, Antillianen en Surinamers teweeg bracht, in de eerste plaats voor de migranten zelf, zo goed als mogelijk te bestrijden.

Dat veranderde met de door Bolkestein in de jaren negentig salonfähig gemaakte denkbeelden over een 'clash of civilizations' (van de Islam tegen het Westen) en diens beslissing als fractieleider van de VVD om immigratie en integratie te politiseren. Daarmee werd de weg vrijgemaakt voor populistische politici als Fortuyn, Wilders en als laatste loot aan de boom, Thierry 'voor een blank Europa' Baudet.

Met name de moord op Fortuyn en de geweldige verkiezingswinst die zijn LPF in 2002 postuum boekte, leidde tot een diep trauma bij politici en journalisten. Ze sloegen zich als het ware voor hun kop dat ze deze onvrede niet hadden zien aankomen en van de weeromstuit wezen ze de naïeve (linkse) politieke correctheid als boosdoener aan. Waar er tot die tijd eerder té voorzichtig met problemen rond migratie en integratie werd omgegaan, sloeg de balans volledig door naar de andere kant. Alles lijkt er sindsdien op gericht om maar vooral niet als politiek correct weggezet te worden. Want dat staat voor wegkijken, of nog erger collaboreren met de radicale Islam en de grenzen wagenwijd openzetten voor massamigratie uit Afrika.

Zo zijn vanaf het einde van de vorige eeuw openlijke uitingen van islamofobie en racisme - en daarmee bedoel ik generaliserende negatieve uitspraken over bijvoorbeeld 'moslims', 'Afrikanen', waarbij deze collectief als gevaarlijk en onveranderlijk worden neergezet - inmiddels tot de mainstream doorgedrongen. Met als gevolg dat veel mensen die dit soort ideeën eerder nog besmuikt en binnenskamers uitten, zich nu gelegitimeerd voelen om dat openlijk te doen en soms ook er naar te handelen. Een fenomeen dat door de opkomst van sociale media alleen maar is versterkt.

Wat veel te weinig mensen zich realiseren is dat dit maatschappelijke klimaat, dat niet alleen negatieve gevolgen heeft voor migranten en hun nakomelingen, maar ook voor de samenleving als geheel. Het (symbolisch en concreet) buitensluiten van medeburgers kost bakken met geld. Jongeren die fatalistisch worden en zich terugtrekken in eigen kring en zo hun menselijk kapitaal niet ten volle ontwikkelen, maar ook hoger opgeleiden die alleen al vanwege hun achternaam systematisch achter het net vissen. En dan hebben we het nog niet over de aantoonbaar ongunstige effecten van het ontbreken van diversiteit binnen organisaties en bedrijven.

Gelukkig laten velen zich door discriminatie op de arbeidsmarkt en binnen organisaties niet uit het veld slaan, maar alleen al uit welbegrepen eigenbelang is er veel voor te zeggen om het nu al decennia voortwoekerende integratiepessimisme een halt toe te roepen en het niet laten bij een gemakzuchtige oproep dat 'zij' zich maar gewoon in moeten vechten. Dat kan overigens heel goed samengaan met het benoemen en aanpakken van hardnekkige problemen, zoals criminaliteit, antisemitisme, ongelijke behandeling van vrouwen en LHGBT'ers. Zolang we ons maar realiseren dat die denkbeelden en aanverwant gedrag onder alle lagen van de bevolking voorkomen, niet in de laatste plaats onder aanhangers van FvD en PVV, zoals sociale media dag in dag uit laten zien.

Kortom, ik roep op tot een nieuwe politieke correctheid, met als uitgangspunt de 'westerse waarden' van tolerantie, non-discriminatie en respect voor anderen waar we onszelf zo graag voor op de borst kloppen. Oftewel: het handhaven van artikel 1 van de Grondwet. Waarbij problemen benoemd worden, zolang dat maar niet leidt tot het meten met twee maten of het essentialiseren van culturele kenmerken. Een denkwijze waar overigens ook 'autochtonen' (met name lager opgeleiden) regelmatig het slachtoffer van zijn. Aangezien media en politiek een grote rol spelen bij het bepalen van het maatschappelijke klimaat, is het tijd dat die nu eindelijk eens een punt zetten achter hun Fortuyn-trauma.