Hoe kun je nu als overheid zorgen dat meer mensen hun belastingaangifte eerlijk invullen? Gebruik je een wortel of juist een stok? Mensen vooraf of achteraf bedanken maakt in ieder geval geen snars uit, blijkt uit onderzoek in opdracht van de fiscus.
De fiscus wilde graag weten of een bedankje effect heeft als burgers en bedrijven op tijd en foutloos hun aangifte doen. Dat is van belang, want hoe meer mensen dat doen, hoe beter het is. Omdat een getal soms meer zegt dan duizend woorden: de directe belastingen voor bedrijven en burgers leverden de schatkist 111,1 miljard euro op in 2021.
Gespannen relatie
En dus zoekt de fiscus naar manieren om het doen van belastingaangifte te stimuleren. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door mensen te dreigen met controles of zelfs boetes. Een nadeel: dat zet de toch al gespannen relatie tussen overheid en burgers verder onder druk.
De Belastingdienst zoekt methodes om met zachte hand te zorgen dat de belastingmoraal op orde blijft. Dat zou kunnen door het belang ervan te benadrukken voor de samenleving. Een moreel appel als het ware, op burgers en bedrijven om in het algemeen belang te handelen. Uit eerder onderzoek blijken pogingen om dit te doen alleen weinig effectief.
Wat zou er gebeuren als we iedereen een bedankje sturen, vroeg men zich vervolgens af. Het effect van zo'n briljante geste was nog niet onderzocht. En dat is nu wel gebeurd.
Kans op controle
Helaas. Het haalt waarschijnlijk niets uit, blijkt uit het recent uitgevoerde onderzoek. Daarbij kregen mensen vier taakjes te doen. Daar kregen ze ook vier keer voor betaald en konden ze per inkomen apart aangeven hoeveel belasting ze erover wilden betalen.
Tijdens dat proces werd een deel van de deelnemers vooraf al bedankt, een ander deel achteraf. En nog een ander deel werd helemaal niet bedankt. Een bedankje vooraf of erna had geen effect, melden de onderzoekers.
Op het einde werd nog gevraagd hoe hoog de deelnemers de kans inschatten dat hun aangifte gecontroleerd zou worden. En dat laatste biedt wel mogelijkheden voor de fiscus om de belastingmoraal op te schroeven.
Hoe hoger de verwachte kans om gecontroleerd te worden, hoe braver men de aangifte had ingevuld. Een gelukje voor de schatkist: de pakkans bij fraude wordt best hoog ingeschat. In ieder geval door bedrijven, blijkt uit de Fiscale Monitor 2022 van de Belastingdienst.
Persoonlijke benadering
Het zou best kunnen dat een bedankje werkt als het komt van mens tot mens, maar niet tussen burgers en een grote organisatie als de fiscus, concluderen de onderzoekers. Dat zou ook kunnen komen omdat er toch al een stilzwijgende overeenstemming is tussen beide partijen dat belastingaangifte er nu eenmaal bij hoort, filosoferen de onderzoekers. Of een persoonlijk bedankje of andere beloning misschien wel effect heeft, zou nog eens onderzocht moeten worden, raden zij aan.
Voor nu in ieder geval bedankt voor het lezen.
