In de supermarkt betaal je voor dezelfde boodschappen fors meer dan een jaar geleden. De inflatie is torenhoog en we klagen er massaal over, maar toch fietsen we nog niet door de stad om overal reclameproducten in te slaan. Ook kopen we nog niet minder. Wel kopen we vaker huismerken en laten we de duurdere merken liggen.
We bezoeken al jaren gemiddeld 2,5 supermarkten per maand, aldus data van de pintransacties van ABN Amro die RTL Z heeft opgevraagd. Dat is niet veel meer geworden ondanks de gestegen prijzen. (11,2 procent inflatie in april).
Ook op andere vlakken, bijvoorbeeld het aantal huishoudens met problematische schulden, ziet ABN Amro nog geen toename door de dalende koopkracht.
Marktonderzoeksbureau Gfk ziet op haar beurt wel dat we vaker voor goedkope supermarkten kiezen, maar de stijging van het marktaandeel van de discounters (3 procent) is klein ten opzichte van de inflatie.
Gewoontedieren
"Het verbaast me niet dat ons consumentengedrag amper verandert. We klagen massaal, over de duurdere horeca en duurdere supermarkten. Maar mensen komen niet snel in beweging. We passen ons gedrag pas aan als het te laat is", aldus consumentenpsycholoog Patrick Wessels.
We weten ook niet goed wat het beste is. Ook bij discounters stijgen de prijzen. "Heeft het wel zin om alle koopjes af te lopen en wie is nu goedkoper?", aldus de psycholoog.
We blijven liever bij het vertrouwde, maar passen bij de supermarkt waar we al langer komen wel ons gedrag aan. Het marktaandeel van huismerken groeide sinds begin dit jaar met 6 procent, zo zegt Norman Buysse, directeur retail bij GfK. "Dat we andere merken in ons mandje doen, is ook al een flinke stap qua gedragsverandering, mensen zijn gewoontedieren."
De data van GfK is gebaseerd op onderzoek onder 10.000 huishoudens, die speciaal voor het onderzoeksbureau thuis hun boodschappen nog een keer scannen. Het gaat om alle inkomensgroepen. "Aldi en Lidl trekken steeds meer klanten, maar er komen ook nog steeds veel mensen bij de bekende servicesupermarkten als Jumbo en Albert Heijn," zegt Buysse.
Hoge nood
Op termijn zullen mensen drastischer aanpassingen aan hun koopgedrag gaan doen, verwacht Wessels. "Maar dan moet de nood echt hoog zijn. Dat doen we eigenlijk te laat, als het zo knelt dat we de rekeningen niet meer kunnen betalen. Bij grote uitgaven, bijvoorbeeld een wasmachine of auto, vergelijken we echt prijzen en kiezen we het product met de beste prijs-kwaliteitverhouding. We wegen voors en tegens af. Maar bij supermarktproducten doen we dat niet."
Althans, de meeste mensen doen dat niet, nuanceert hij zijn eigen woorden. "Het ligt ook aan je omgeving. Als jij ziet dat in je directe omgeving mensen hun gedrag wel aanpassen, doe jij dat ook eerder."
Er is slechts één groep die nu hun gedrag aanpast en voortaan van supermarkt naar supermarkt fietst met de reclamefolder in de hand. Dat is de groep die op een kantelpunt zit, ze kunnen het door een laag inkomen en gestegen prijzen echt niet meer bolwerken.
Wessels: "Een deel van die groep liep de koopjes waarschijnlijk al af, waardoor het in de cijfers van de pintransacties niet direct zichtbaar is."
We kopen nog niet minder
Minder kopen doen we nog niet, zo zegt Piet Rietman, econoom van ABN Amro. "De gemiddelde Nederlander zit nog niet zo in de problemen dat de consumptie daalt. Je blijft toch een aantal producten nodig hebben."
De consumptie daalt pas bij een hele zware economische crisis zoals rond 2009, 2012 en 2013, zegt Rietman. "Maar dit jaar verwachten we die daling van consumptie niet. We verwachten ook nog geen door inflatie veroorzaakte recessie."
Met contant geld betalen
De data van ABN Amro betreft bovendien alleen elektronische betalingen. Mensen met een krap huishoudboekje betalen vaker contant, zegt Patrick Wessels. Als het geld letterlijk uit je portemonnee verdwijnt merk je dat eerder dan bij pinbetalingen.
"De mensen met geld, weten vaak niet eens wat de boodschappen kosten", zegt Wessels. "Tachtig van de honderd mensen kunnen niet zeggen hoeveel een tros bananen of een brood kost. Daar ga je pas op letten als het nodig is."
Mensen zijn volgens hem gemakzuchtig. Zo zullen we nu alles duurder wordt ook de sportschool niet snel opzeggen. Ook al is dat wel het beste voor je portemonnee. "Soms omdat we het gewoon vergeten. En soms omdat je dan voor je gevoel een stukje identiteit verliest. Het idee dat je jezelf sportief vindt, terwijl je er misschien toch al amper kwam."
