Toen Rotterdammer Alex van der Made (53) tien jaar geleden in de bijstand terechtkwam, besloten zijn ouders financieel bij te springen om ervoor te zorgen dat hij gezond kon blijven eten. Omdat hij dat niet meldde bij de gemeente, moet hij nu 40.000 euro aan bijstand terugbetalen. "Ik ben geen greintje menselijkheid tegengekomen."
Natuurlijk had Alex het vermoeden dat de 300 euro die hij maandelijks contant van zijn ouders toegeschoven kreeg, van invloed kon zijn op de hoogte van zijn uitkering. "Ik dacht dat ik wel iets zou mogen ontvangen, maar wist niet precies hoeveel. 300 euro is natuurlijk best een flink bedrag. In die tijd ging ik echter door een moeilijke periode met psychische problemen, en liet dergelijke zaken maar op hun beloop."
Maar begin 2017 tipte iemand de uitkeringsinstantie. "Iemand heeft mij verlinkt en vervolgens werd ik uitgenodigd voor een gesprek. Daar heb ik toen eerlijk de waarheid verteld. Dat zou ik nu misschien niet meer doen, want ik ben alle vertrouwen in de overheid kwijtgeraakt."
40.000 euro terugbetalen
Alex kreeg te horen dat hij zo'n 40.000 euro aan bijstand moest terugbetalen. Daarbovenop kreeg hij een boete van 1200 euro, omdat hij de gemeente niet over de inkomsten had verteld. Dat was het begin van een jarenlange periode van armoede en juridische strijd.
"Ik heb alles gedaan om begrip te krijgen, van bezwaar maken bij de gemeente tot een rechtszaak en een hoger beroep. Als ik dit verhaal vertel aan gewone mensen, begrijpen ze het wel. Maar zodra je met ambtenaren te maken krijgt, is het anders. Die hanteren alleen maar strikt de regels. Ik ben geen greintje menselijkheid of compassie tegengekomen."
Biologisch eten
Alex erkent dat hij juridisch gezien fout zat. "Ik had het niet zo moeten doen. Maar van het geld van mijn ouders heb ik alleen maar goede dingen gedaan. Ik wil biologisch eten, omdat dat goed is voor mij en de wereld. Dat blijkt nu ook wel met alle aandacht voor het milieu. Maar vervolgens word je aangepakt alsof je een crimineel bent."
Gisteren meldde RTL Z dat Alex zijn hoger beroep tegen de terugbetaling grotendeels heeft verloren. De gemeente verloor op enkele kleine punten, waardoor de vordering misschien een paar duizend euro lager uitvalt.
"Maar daar heb ik niet veel aan. Ik ben vertrokken uit Rotterdam en heb nu een baantje met een loon rond bijstandsniveau. Ik betaal 50 euro per maand terug, al ruim vier jaar. Daarmee kan ik nooit de hele schuld inlossen."
Uitzichtloos
Ook zegt de voormalige Rotterdammer gebukt te gaan onder de uitzichtloosheid van de situatie. "Je komt pas na tien jaar in aanmerking voor kwijtschelding van de schuld, en zelfs dat is niet zeker. Ik heb ook gehoord over mensen die tot na hun pensioen moeten terugbetalen."
Met het verloren hoger beroep is juridisch gezien het einde aan de strijd gekomen. "De rechtszaken zijn voorbij, maar de kwestie voor mij niet. Zolang ik die schuld heb, wil ik alles proberen om daar vanaf te komen. Ik hoop nog persoonlijk in gesprek te kunnen met iemand van de gemeente, of zelfs de burgemeester."
Alex zegt soms uit boosheid te overwegen helemaal te stoppen met betalen. "Maar dan zak ik waarschijnlijk nog verder weg in de problemen. Mijn schuld kan dan oplopen tot meer dan een ton, en misschien kom ik dan wel in de gevangenis terecht. Ik vind het zo schandalig wat er gebeurt. De overheid is er om mensen te helpen, en niet om ze in het ravijn te trappen en te veroordelen tot tien jaar armoede."
'Menselijke maat'
De gemeente Rotterdam zei gisteren in een reactie te begrijpen dat het voor Alex vervelend is dat hij zo'n groot bedrag moet terugbetalen. Ook benadrukt de gemeente in dergelijke zaken de 'menselijke maat' te willen hanteren. Daarom wordt sinds twee jaar soepeler omgegaan met bijstandsgerechtigden die incidentele giften ontvangen.
"Maar als iemand met een uitkering maandelijks en structureel extra inkomsten ontvangt, is dat van een andere orde", zei de woordvoerster van de wethouder Richard Moti van Werk en Inkomen. "Bij iemand die parttime werkt, worden het bedrag wat hij of zij verdient ook verrekend met de uitkering."
Extra inkomen? Mogelijk lagere bijstand
In Nederland kan iemand aanspraak maken op bijstand als zijn of haar inkomen lager is dan de bijstandsnorm, en het vermogen niet te groot is.
Als uitkeringsgerechtigden extra inkomsten of nieuw vermogen bijvoorbeeld in de vorm van een erfenis ontvangen, moeten zij dat melden. Zo kan de uitkeringsinstantie beoordelen of de uitkering verlaagd of gestaakt kan worden.
Als uitkeringsgerechtigden de zogenoemde 'inlichtingenplicht' schenden en er toch sprake blijkt van extra inkomsten of vermogen, kan het totale bedrag aan genoten bijstand worden teruggevorderd. Ook kan de uitkeringsinstantie een boete opleggen.
