Gemeente Breda heeft daklozen gekort op hun bijstandsuitkering. Door een te 'hoge' uitkering werden ze niet gestimuleerd om uit de problemen te komen, stelt de gemeente. Er is flinke kritiek: "De meeste daklozen denken echt niet 'ik blijf wel lekker dakloos en strijk een uitkering op'."
Daklozen in Breda krijgen sinds begin dit jaar een bijstandsuitkering van 730 euro per maand. Dat was eerder 875 euro. Een flinke aderlating dus, zeker als je al weinig hebt.
De redenatie in de brief (PDF) van de burgemeester en wethouders waarin het besluit wordt toegelicht? Een hogere Bredase uitkering kan 'een aanzuigende werking' hebben voor daklozen elders.
Negatieve prikkel
Een te hoge uitkering is bovendien een 'negatieve prikkel' voor daklozen, die zo minder gestimuleerd worden om een leven op te bouwen, schrijft het college van B & W.
Anders dan mensen met een dak boven hun hoofd hebben daklozen namelijk geen woonlasten. En het geld dat ze overhouden zou ook zomaar naar een verslaving kunnen gaan.
Op sociale media zijn de reacties niet van de lucht. "Een schande", volgens manager Jan de Vries. "Klinkt als een ordinaire bezuiniging", twittert onderzoeker Amma Assante.
Ook burgemeester Paul Depla wordt op het matje geroepen.
Depla wijst erop dat de korting al een tijd is ingevoerd. De wijziging is nu alleen officieel vastgelegd.
Eerst een huis
Wethouder Mirjam Haagh (PvdA) snapt de boze reacties wel: midden in een coronacrisis lezen dat er op een dakloze-uitkering wordt gekort roept natuurlijk vraagtekens op. Maar volgens Haagh is de korting juist bedoeld om daklozen te helpen.
De gemeente werkt namelijk vaak volgens het 'housing first'-principe: een dakloze moet dan zo snel mogelijk een woonplek krijgen, zodat je van daaruit weer kunt opbouwen. Pas nadat je een eigen woonplek hebt, krijg je individuele begeleiding voor je andere problemen, zoals een verslaving. Een werkwijze die door meer gemeenten wordt omarmd.
Minder geld over
"Maar we merkten dat daklozen juist belemmerd werden om die stap naar huisvesting te maken, omdat ze er dan financieel op achteruitgingen", zegt Haagh.
Zodra ze een woonplek hadden moesten ze namelijk een flink deel van hun uitkering ineens aan woonlasten besteden en hielden ze veel minder over. "Er was geen prikkel om de stap naar herstel te zetten."
Ook wijst ze erop dat de gemeente Breda eerder een stuk hogere uitkering had voor daklozen dan de meeste andere gemeenten.
Bas Keijzer, bestuursvoorzitter van daklozenopvang De Herberg in Breda vindt de redenering van de gemeente te kort door de bocht. De meeste daklozen willen gewoon zo snel mogelijk weer een huis en aan het werk, is zijn ervaring. "De meeste mensen denken niet 'ik blijf wel lekker dakloos en strijk een uitkering op'."
In het verkeerde keelgat
Ook de verwijzing naar een verslaving schiet bij hem in het verkeerde keelgat. "Het komt echt over alsof alle daklozen drugsverslaafd zijn. Dat is niet zo."
Manuel van der Hoek, die gemeenten adviseert over hulp aan daklozen, bevestigt dat de Bredase uitkering eerder aan de hoge kant was, in vergelijking met de rest van het land. De aanpassing is dus 'niet zo gek'.
Meer maatwerk
Maar het beste voor de dakloze? Meer maatwerk. "Hiermee doe je alsof 730 euro voor elke dak- en thuisloze toereikend is, terwijl je veel meer moet kijken naar het individu. De een zal wellicht 600 euro nodig hebben, de ander 800 euro."
Een gemeente zou dat per geval, maar binnen bepaalde vaste kaders, kunnen aanpassen. "Daar is gewoon wettelijke ruimte voor."
Zonder voorwaarden
Daarnaast zou het volgens Van der Hoek goed zijn om een dakloze niet met allerlei voorwaarden te confronteren. Hij wijst op project Het Bouwdepot van Zwerfjongeren Nederland, waar jonge dak- en thuislozen maandelijks 1050 euro krijgen.
Voorwaarden aan uitgaven worden er niet gesteld. Wel krijgen ze intensieve begeleiding om hun toekomstplannen waar te maken.
Praktisch onuitvoerbaar
Wethouder Haagh snapt wel waarom Van der Hoek per dakloze zou willen bepalen welke uitkering hij krijgt, want iedere dakloze heeft zijn eigen problemen. Maar het lijkt haar niet praktisch uitvoerbaar. "Je maakt het jezelf ook wel heel erg ingewikkeld."
Volgens Haagh is Breda wel al langer bezig met iets anders waar Van der Hoek voorstander van is: intensieve individuele begeleiding.
Intensieve hulp
Er worden permanent zo'n 35 a 40 dak- en thuislozen intensief geholpen om een beter bestaan op te bouwen. Die hulp bestaat uit onderdak en een uitkering, maar ook verslavingszorg, therapie en schuldhulp als dat nodig is. Kostbaar, maar dat geldt ook voor het alternatief.
"Het kost 40.000 euro per jaar om iemand in de maatschappelijke opvang te hebben. Dus dan is het misschien wel goedkoper om een uitkering te geven en een kamer", zegt Haagh.
Buiten in de kou
Klinkt veelbelovend, maar Keijzer van de daklozenopvang ziet ook dat een hele hoop daklozen niet mee kunnen doen aan dat 'housing first'-project. Daar heeft de gemeente volgens hem de capaciteit niet voor.
Ook de reactie van de gemeente op acute problemen, zoals de coronacrisis of de huidige kou, laat volgens Keijzer te wensen over.
Zo stonden veel daklozen afgelopen zondag buiten in de vrieskou. "De Herberg heeft daarom overdag snel haar deuren geopend. De gemeente kwam maandag pas in actie en heeft toen 24 uursopvang geregeld. Eigenlijk te laat."
