In 2004 voorspelde het Sociaal Cultureel Planbureau dat werknemers in 2020 in toenemende mate moesten beschikken over soft skills om problemen op te lossen. Toch ligt de nadruk momenteel vooral bij bèta-onderwijs, ict-vaardigheden en data-analyse. Promovendus Bob Zadok Blok: "Als we niet snel meer aandacht hebben voor creativiteit, dan gaat het fout."
Omdat steeds meer werkzaamheden kunnen worden vervangen door automatisering en ict-oplossingen, zal in de toekomst meer creativiteit en probleemoplossend vermogen van werknemers worden gevraagd. Het was een van de in 2004 gedane SCP-voorspellingen over de Nederlandse arbeidsmarkt in 2020.
"Vanwege een steeds complexer wordende functie-inhoud en organisatieomgeving zou er een toenemende behoefte zijn aan werknemers met sociale, communicatieve en creatieve vaardigheden, probleemoplossend vermogen, enzovoort (ook wel people of soft skills genoemd)", zo luidde de voorspelling.
Tegengestelde trend
Maar de SCP-voorspelling ten spijt, sinds 2004 is er maatschappelijk gezien juist een tegengestelde trend zichtbaar - waarbij de nadruk ligt op exacte wetenschappen en het aanleren van ict-vaardigheden bij studenten. Zo wil het kabinet 150 miljoen euro weghalen bij geesteswetenschappen omdat de arbeidsmarkt meer behoefte zou hebben aan technici.
En dat is onterecht, vindt Bob Zadok Blok, die promoveert aan de Universiteit Leiden met het proefschrift: 'Creatief, creatiever, creatiefst?', waarbij hij onderzoek doet naar de effecten van creativiteitstraining bij informaticastudenten aan hogescholen.
Probleemoplossend vermogen daalt
"Creativiteit is een ondergeschoven kindje in het onderwijs, van primair onderwijs tot wetenschappelijk onderwijs. En als we er niet snel meer aandacht voor hebben, dan gaat het fout", zegt Blok. Want, zo vertelt hij, wetenschappers in binnen- en buitenland zijn het erover eens dat creativiteit dé belangrijkste competentie is voor nu. En zéker voor de toekomst.
Hoewel bijvoorbeeld steeds meer scholen hun leerlingen ict-vaardigheden bijbrengen, is dat volgens Blok zinloos wanneer deze niet aan creativiteit worden gekoppeld.
"Zo leren studenten doorgaans programmeren volgens bepaalde standaardprocedures, maar wordt hen niet automatisch vanuit het curriculum geleerd om zelf oplossingen te bedenken. Wanneer mensen in het algemeen een probleem hebben, dan zoeken ze steeds vaker via Google naar het antwoord. Daardoor zie je een trend in de samenleving dat het creatief en innovatief probleemoplossend vermogen daalt."
Geloof in data
In tijden waarin 'big data' belangrijk is, zijn er nog altijd geestelijke creatieve vermogen voor nodig om te bedenken wat je ermee wil onderzoeken. Blok: "In de software engineering - en dus ook bij ict-opleidingen - zie je, sinds pakweg 1960, een beweging waarbij techniek en creativiteit zijn losgekoppeld."
Dat leidt ertoe dat er steeds meer nadruk wordt gelegd bij de pure techniek, zonder dat er aandacht is voor de vraag hoe al die techniek zou kunnen worden toegepast. "Ondertussen verwacht de samenleving, dus ook het bedrijfsleven en de overheid, heel veel van ict'ers en innovatie." aldus Blok.
Uit zijn onderzoek blijkt dat creativiteitstraining een positief effect heeft bij ict-studenten, al is dat effect minder dan bij anderen in het algemeen. "Daaruit mag worden opgemaakt dat ict’ers een achterstand hebben voor wat betreft hun creatief vermogen, terwijl dat wel vereist is voor het oplossen van problemen én voor innoveren!", aldus Blok.
Inhaalslag nodig
In het onderwijs is creativiteit op het moment een actueel thema. Maar hoewel het weliswaar wordt genoemd in het nieuwe curriculum dat afgelopen oktober naar minister Arie Slob is gestuurd, is Blok gematigd hoopvol. "Het stimuleren van creativiteit is immers niet verplicht gesteld. En het duurt al gauw tien jaar voordat zo'n verandering is doorgevoerd. Terwijl creativiteit juist nú zo belangrijk is en we bovendien een flinke inhaalslag moeten maken."
Blok verwacht na zijn proefschrift zelf vakken te gaan ontwikkelen met alle pabo's en lerarenopleiding in Nederland. "Je moet het zaadje ergens planten." Ook zou hij graag, samen zijn expertisenetwerk, gesprekspartner zijn van de overheid. "Maar vooralsnog is er een soort blind geloof in oude onderwijsparadigma's. Ik maak me daarom ernstig zorgen over de toekomst."
