Een wereldprimeur: de Technische Universiteit Eindhoven is van plan alleen nog maar vrouwen aan te nemen voor vaste wetenschappelijke staffuncties. Met de maatregel wil de universiteit meer diversiteit op de werkvloer creëren. Vijf vragen over het plan.
1. Wat houdt het plan precies in?
Alle vacatures voor wetenschappelijke staffuncties worden de eerste zes maanden alleen opengezet voor vrouwen. Pas als er geen geschikte vrouw wordt gevonden, komen mannen in aanmerking.
In totaal denkt de universiteit de komende vijf jaar 150 vacatures voor hoogleraar of universitair docent te vervullen. De komende anderhalf jaar vallen alle vacatures onder de regeling, daarna wordt het programma geëvalueerd en het percentage eventueel bijgesteld.
De geworven vrouwen gaan Irène Curie Fellows heten, vernoemd naar de Nobelprijswinnaar voor de Scheikunde in 1935. De Française is bovendien de dochter van de Marie Curie, de eerste vrouwelijke Nobelprijswinnaar. "Irène Curie staat symbool voor de volgende generatie vrouwelijke wetenschappers die we willen aantrekken", aldus rector Frank Baaijens.
2. Waarom doet de TU Eindhoven dit?
Met de plannen hoopt de universiteit meer diversiteit op de werkvloer te creëren. Dat is hard nodig: van alle veertien Nederlandse universiteiten heeft de TU Eindhoven de minste vrouwelijke hoogleraren, blijkt uit cijfers van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH).
Van de 186 hoogleraren was in 2018 één op de acht vrouw. Dat aandeel zit wel in de lift, want in 2011 was nog 5,7 procent vrouw. De andere twee technische universiteiten doen het overigens niet veel beter: bij de TU Delft en de Universiteit Twente ligt het aandeel vrouwen rond de één op zeven. De Open Universiteit (44 hoogleraren) scoort met bijna één op de drie het best. Landelijk ligt het gemiddelde op één op vijf.
"We hechten bijzonder veel waarde aan gelijke waardering en kansen voor vrouwen en mannen", zegt rector Baaijens. "Het is al langer bekend dat een divers personeelsbestand beter functioneert. Het leidt tot betere strategieën, creatievere ideeën en snellere innovatie."
3. Mogen mannen wel worden uitgesloten?
Ja, want hoewel discriminatie verboden is, staat zowel Europese als Nederlandse wetgeving het toe om gericht personeel te werven onder ondervertegenwoordigde groepen. Als er in bepaalde functies aanzienlijk minder vrouwen werken, mag een werkgever voorrang geven aan vrouwen.
Nederlanders met een migrantenachtergrond morgen ook worden voorgetrokken, als in een organisatie aanzienlijk minder allochtonen werken dan je zou verwachten op basis van de beroepsbevolking van een bepaalde regio. Daarnaast kan er onder bepaalde omstandigheden onderscheid gemaakt worden tussen leeftijd, ras of levensovertuiging.
4. Zijn er überhaupt genoeg vrouwen te vinden?
Van alle promovendi bij technische studies in Nederland is ongeveer één op de vier vrouw, blijkt uit de recentste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Bij informatica zijn vrouwen met 14 procent het minst vertegenwoordigd, bij wiskunde en natuurwetenschappen ligt het aantal vrouwen met 38 procent het hoogst. In het buitenland zijn de verschillen kleiner, maar ook daar domineren mannen.
Hoewel de vijver voor vrouwelijke hoogleraren en docenten in de techniek dus relatief klein is, is het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren optimistisch over de haalbaarheid. "Er zijn jarenlang mannen van middelmatige kwaliteit benoemd en zeer hooggekwalificeerde vrouwen gepasseerd, dus het zou heel raar zijn als het niet lukt om vrouwen te vinden", zegt voorzitter Hanneke Takkenberg, zelf hoogleraar in Rotterdam.
Wat Takkenberg vooral aanspreekt, is de persoonlijke toewijding van rector Baaijens. "Het is heel extreem, maar het laat zien dat de universiteit het serieus neemt. De gedachte is niet: er zijn meer vrouwen nodig omdat het oneerlijk is, maar ze zijn noodzakelijk om in de toekomst succesvol te blijven. Dat is mooi."
Die betrokkenheid zal ertoe leiden dat de TU Eindhoven op korte termijn veel vrouwen kan verwelkomen, denkt Takkenberg. "Sommigen zullen denken: goh, ze staan écht voor diversiteit, dus laat ik eens gaan kijken. Hoe meer diversiteit, hoe meer vrouwen denken dat ze daar optimaal kunnen functioneren."
5. Zijn alle problemen hiermee dan opgelost?
Dat valt te bezien. De praktijk wijst uit dat het behouden van vrouwelijk talent minstens zo moeilijk is als het aantrekken ervan. Zo leidden vergelijkbare initiatieven, zoals het Rosalind Franklin Fellowship aan de Rijksuniversiteit Groningen, niet per definitie tot het behoud van vrouwen.
Dat heeft alles te maken met de cultuur op de universiteit, zegt Takkenberg. "Die is heel hiërarchisch en competitief. Vrouwen hebben daar meer last van dan mannen." Daarnaast speelt mee dat ook het bedrijfsleven staat te springen om hoogopgeleide vrouwen, zeker in Eindhoven met bedrijven als ASML en Philips. Die betalen ook nog eens stukken beter.
Om vrouwen te behouden zullen universiteiten dus voor een cultuuromslag moeten zorgen, zegt de voorzitter van het LNVH. "Technische universiteiten kunnen zich onderscheiden door het creëren van een werkomgeving waar vrouwen zich optimaal kunnen ontplooien. De academische vrijheid is daarbij een grote pro."
Niet alleen maar positieve geluiden
Lang niet iedereen reageert positief op de 'mannenstop' van de TU Eindhoven, ontdekte de Eindhovense hoogleraar Kees Storm. In elf tweets zette hij uiteen waarom het een goed idee is om de komende anderhalf jaar alleen nog maar vrouwen aan te nemen. Dit tot groot ongenoegen van enkele lezers.
"Welke topper wil er nog werken op een universiteit vol tweederangs excuus-Truusen die hun baantje alleen te danken hebben aan vriendjespolitiek van het TU-bestuur?", vraagt Peter zich af.
Josse de Voogd roept de hoogleraar - en rector Frank Baaijens – op plaats te maken voor een vrouw. "Heb lef. Stel, tezamen met deze maatregel, jullie eigen plek beschikbaar voor een vrouw. Wentel het niet af op een generatie waarin de gelijkheid al groter is."
Ook Niels spoort Storm aan de eer aan zichzelf te houden vanwege het huidige aandeel vrouwen. "Blijkbaar waren u en uw collega's enorm seksistisch, waarom nemen jullie dan geen verantwoording voor jullie seksistische gedrag door ontslag te nemen?"
