Moet het minimumloon omhoog? Ja, zeggen linkse partijen en vakbond FNV. Nee, zeggen werkgeversorganisatie. Economen zijn verdeeld. "Laagwaardige banen gaan weg, maar het kan ook zijn dat er meer hoogwaardige werkgelegenheid bij komt."
De Partij van de Arbeid schaarde zich gisteren in het rijtje van de Socialistische Partij en de FNV. Die laatste pleitte eerder deze maand voor een verhoging van het minimumloon naar 14 euro per uur. Begin dit jaar vond de SP al dat er iets aan de lonen moest gebeuren. De PvdA wil naar 10,36 euro per uur, bij een veertigurige werkweek.
Het pleidooi voor een hoger minimumloon komt niet uit verrassende hoek. Uiteraard willen vakbonden en linkse partijen een hoger loon voor werknemers. En de reactie van werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland laat zich ook uittekenen.
Robotisering en automatisering
Zij zijn tegen en waarschuwen dat bij zo'n stijging van het minimumloon werkgevers meer zullen inzetten op robotisering en automatisering. Dat kost banen bij kwetsbare groepen.
Maar wat zijn de gevolgen voor de economie, als het minimumloon omhoog gaat? Verdwijnen er banen? Stijgen de lasten? En is dat erg?
1. Verdwijnen er banen?
Om met die eerste vraag te beginnen: ja, er zullen banen verdwijnen. Dat zegt emeritus hoogleraar Alfred Kleinknecht (TU Delft). Op dit moment verdient ongeveer 6 procent van alle werkenden het minimumloon en dat is al jaren stabiel.
"Het hele stompzinnige stampwerk zal vermoedelijk verdwijnen. Laagwaardige banen gaan weg, maar het kan ook zijn dat er meer hoogwaardige werkgelegenheid bij komt", zegt hij tegen RTL Z.
Want niet alleen de loonkosten stijgen voor werkgevers, ook de koopkracht van consumenten gaat omhoog. "En die koopkrachtverhoging zal met name in de detailhandel een gunstig werkgelegenheidseffect hebben", aldus Kleinknecht.
Daar komen er dus banen bij, en daarom verwacht Kleinknecht onderaan de streep geen grote gevolgen voor de totale werkgelegenheid. Ook het Centraal Planbureau was die mening toegedaan in 2016.
Bovendien kan het verhogen van het minimumloon een positief effect hebben op het werkplezier, gaat Kleinknecht verder. Dat gebeurde bijvoorbeeld in Duitsland.
"Als het doel van de FNV is om de koopkracht te verbeteren dan zijn er veel slimmere instrumenten, namelijk lastenverlaging."
Daar is pas in 2015 voor het eerst een minimumloon ingevoerd. Kleinknecht: "Het gevolg daarvan was dat werkgevers ervoor gingen zorgen dat werknemers die het minimumloon verdienen productiever werden." Bijvoorbeeld door hen uitdagender werk te laten doen. En daardoor kregen ze meer lol in hun werk.
Het verschil met Duitsland is wel dat we hier al vijftig jaar een minimumloon kennen. De reactie van werkgevers op een verhoging van het minimumloon is mogelijk anders dan de reactie op de invoering daarvan.
2. Stijgen de lasten?
Een verhoging van het minimumloon betekent in de eerste plaats een stijging van loonkosten voor werkgevers. Zij moeten dat loon immers betalen. "Maar de betere bedrijven zwemmen in het geld op dit moment", zegt Alfred Kleinknecht. Er zijn altijd uitzonderingen, maar een hoger minimumloon is voor de meeste werkgevers makkelijk te betalen, meent de hoogleraar.
Toch zullen ook de lasten voor belastingbetalers stijgen. Dat komt overigens niet omdat de overheid ineens veel meer kwijt is aan salariskosten voor ambtenaren, want er zijn relatief weinig mensen in dienst bij de overheid die het minimale verdienen, blijkt uit cijfers van het CBS.
Het zijn vooral de uitkeringen die de lastenstijging verklaren. Uitkeringen, zoals de AOW voor gepensioneerden en de WW voor werklozen, zijn gekoppeld aan de hoogte van het minimumloon. Tegelijkertijd stijgen wel de belastinginkomsten naarmate mensen meer verdienen, dat compenseert weer enigszins.
3. Andere banen, stijgende lasten: is dat erg?
Die vraag vergt een moreel oordeel en hangt ook af van je politieke overtuiging. Is het erg als er banen verdwijnen, maar ook banen bijkomen? Alleen als het net jouw baan is die op de tocht staat en je bang bent dat je voor die nieuwe banen niet in aanmerking komt. Is het erg als de lasten stijgen? Niet als jouw eigen portemonnee juist wat gevulder raakt.
"Als het doel van de FNV is om de koopkracht te verbeteren dan zijn er veel slimmere instrumenten, namelijk lastenverlaging", reageren de werkgevers bijvoorbeeld op het FNV-plan. Handig, want daarvan profiteren mensen die meer verdienen dan het minimumloon ook.
Alfred Kleinknecht ziet het anders. "Sinds de jaren '80 hebben lagere inkomens nauwelijks noemenswaardige inkomensverbetering gehad. En velen, aan de onderkant, hebben zelfs ingeleverd, omdat hun werk geflexibiliseerd is." Hij gaat verder: "Je moet je niet verbazen als daar langzaamaan rancune over ontstaat. Want die mensen lezen in de krant dat er aan de bovenkant lekker royaal uitgekeerd wordt."
