Heeft Lubach gelijk? Is een kind krijgen slecht voor het milieu?

"Verder eet ik geen vlees en heb ik geen kinderen verwekt. Met dat laatste punt win ik al van iedereen die wel kinderen heeft. Niet dat het een wedstrijd is, maar het is wel zo. Ik draag minder bij aan de vervuiling van de aarde dan de extreemste zelfvoorzienende geitenwollen vegan mét kind."

Arjen Lubach is helder, in dit Volkskrant interview: kinderen krijgen is slecht voor het klimaat. Hij heeft geen kinderen, daarmee is hij beter bezig dan elke burger die wél kinderen heeft.

De redactie van de Volkskrant deed een factcheck en concludeert: Lubach heeft strikt genomen gelijk. Maar is dat wel zo? De Volkskrant verwijst voor de onderbouwing naar een onderzoek van wetenschappers van de Universiteit van Lund.

Daarin staat dat een kind in een welvarend land gemiddeld per jaar per ouder 58 ton CO2 'kost'. Dat is heel veel méér dan de 2,4 ton die je bespaart als je de auto laat staan of de 1,6 ton CO2 voor een keer niet vliegen naar de overkant van de oceaan.

Maar de Volkskrant is slordig te werk gegaan. Want de 58 ton CO2-uitstoot uit het onderzoek is weer gebaseerd op een ander onderzoek uit 2009, namelijk van de wetenschappers Murtaugh and Schlax. En dit onderzoek is niet onomstreden.

Rare manier

In dit soort onderzoeken bepalen namelijk de uitgangspunten die je kiest meestal het eindresultaat. Garbage in is garbage out. "Our basic premise is that a person is responsible for the carbon emissions of his descendants, weighted by their relatedness to him", schrijven Murtaugh and Schlax.

Dat betekent dat de onderzoekers de uitstoot van broeikasgassen van een kind voor de helft toerekenen aan elke ouder. Maar dat geldt ook voor de kleinkinderen, achterkleinkinderen, achterachterkleinkinderen, enzovoorts: hun uitstoot telt voor 1/4, 1/8, 1/16, enzovoorts mee.

Dat is best gek. Want het begrip verantwoordelijkheid wordt hier op een hele rare manier op één enkel individu geplakt. Je kunt daarbij allerlei vragen stellen, zoals: als mijn ouders verantwoordelijk zijn voor mijn ecologische voetafdruk, ben ik dan nog zelf verantwoordelijk?

En als ik wél zelf verantwoordelijk ben voor mijn ecologische voetafdruk, zijn mijn ouders het dan niet langer? Welke verantwoordelijkheid dragen mijn kinderen voor de keuzes die zij maken?

Maar er is meer. Want methodologisch zijn er ook allerlei kanttekeningen te plaatsen bij het onderzoek van Murtaugh and Schlax. De uitstoot per kind wordt berekend aan de hand van de gemiddelde uitstoot per hoofd van de bevolking voor verschillende landen.

Maar dat is natuurlijk een raar uitgangspunt als je wilt rekenen aan de impact van individuele keuzes van mensen. Als individu én als ouders kun je allerlei keuzes maken in het verkleinen van de ecologische voetafdruk van jezelf en je kinderen. Je kunt als gezin niet vliegen, minder vlees eten, energiezuinig wonen, enzovoorts.

Bovendien vergelijkt de studie appels met peren. Want je kunt de uitstoot van broeikasgassen die in de toekomst nog moet plaatsvinden door jouw kinderen en kleinkinderen niet zomaar vergelijken met uitstoot die je nu als individu veroorzaakt.

Fossiele brandstoffen

Gelukkig ben ik niet de enige die twijfels heeft bij de studie die de Volkskrant aanhaalt en de studie van Murtaugh and Schlax.

Ook andere onderzoekers bekritiseren het onderzoek. Zij wijzen op een belangrijk punt: de uitstoot van broeikasgassen wordt veroorzaakt door het gebruik van fossiele brandstoffen en er zijn veel beslissingen die deze uitstoot kunnen verhogen of verlagen.

Het debat over kinderen krijgen en klimaatverandering moeten we met elkaar kunnen voeren, vind ik (ja, wij hebben zelf twee kinderen). Maar dat moeten we heel zorgvuldig en genuanceerd doen. Want het gaat hier over de precaire vraag wat het betekent om mens te zijn, in verbondenheid met het ecosysteem van de aarde.

Over overbevolking in relatie tot het milieu is al veel geschreven. Maar geen kinderen krijgen is niet per se dé oplossing.

Ik deel de visie zoals Jelmer Mommers van De Correspondent die opgeschreven heeft in dit artikel: wil je echt iets doen aan klimaatverandering, dan moet je iets aan de ongelijkheid doen. Op het moment dat ik dit schrijf, wordt dit opnieuw bevestigd door een artikel in Nature Climate Change.

Dus had Lubach strikt genomen gelijk, zoals de Volkskrant schrijft? Het onderzoek waarop de Volkskrant zich baseert is controversieel, dus de krant had deze conclusie niet zomaar mogen trekken.

Ja, we mogen best nadenken of het verstandig is kinderen te krijgen (en hoeveel) in een wereld waar klimaatverandering aan de orde is. Maar laten we eerst beginnen met datgene waarop we vandaag invloed hebben: minder vliegen, minder vlees eten, minder fossiele brandstoffen verstoken.