Uw bank was ooit een heer...

Echt lang geleden is het eigenlijk niet. Economie was zo’n beetje de saaiste vorm van journalistiek. Nerds waren het, de journalisten die ervoor kozen. De portefeuille banken en verzekeraars de allerergste. Banken waren saai, er gebeurde nooit wat, alles was altijd maar degelijk.

Laat het een decennium geleden zijn. Afgelopen week moest ik weer even terugdenken aan die tijd. De nieuwsontwikkelingen rond banken hebben een trieste ontwikkeling bijna tot in de perfectie vervolmaakt. Onze banken, ooit keurige en vooral degelijke instituten, zijn verworden tot niet te vertrouwen instellingen.

Wellicht dat ik nu wat rottigheid vergeet, maar in het kort is de sombere tijdlijn als volgt: Het begon met woekerpolissen. Daarna kwam de excessieve zelfverrijking (graaien). Het sluitstuk leken lange tijd de bizarre en fatale beleggingen in onbegrijpelijk gekunstelde financiële producten. Maar het was nog niet afgelopen. Het bankwezen had nog een toegift in petto: ordinaire fraude.

De Britten hebben de net-ontdekte fraude Libor-gate genoemd, zoals elke kwalijke samenzwering in de pers al snel de suffix (achtervoegsel) -gate krijgt. Libor staat voor het spel dat de allerchicste banken van de wereld voor zichzelf bedacht hebben.

Libor (wereldwijd) en Euribor (Europees) zijn eenvoudige gemiddelden. Iedere dag op een vast tijdstip vertellen alle betrokken banken tegen welke rente zij zelf geld kunnen lenen. Een door de banken zelf opgerichte organisatie verzamelt die rentetarieven en rekent het gemiddelde uit. Zie daar: rentepercentages die onder de namen Libor en Euribor van enorm belang zijn in de financiële wereld. Ook voor ons consumenten: een deel van onze hypotheken en spaarrekeningen is gekoppeld aan Euribor.

Dat de banken zelf hun gegevens doorspelen aan de organisaties als het Brusselse Euribor is niet zo erg. Ook niet dat daar nauwelijks controle op is. Ook is het niet erg dat de organisaties volledig in handen zijn van diezelfde banken en tenslotte is het niet erg dat de rente die de organisaties publiceren van steeds groter belang is geworden doordat de banken hun financiële producten er aan koppelden.

Allemaal niet erg in een tijd dat een bank een heer is en zich ook zo gedraagt. Maar banken gedragen zich al lang niet meer als heren. De allergrootste banken van de wereld hebben zich, zoals het zich nu laat aanzien, gedragen als platte oplichters. Het percentage dat ze doorgaven aan hun Libor- en Euribor-organisaties werd aangepast naar eigen welbevinden. Zodat er net een paar miljoen euro extra verdiend kon worden, of zodat de bank er financieel net wat beter voor leek te staan. Er werd gerommeld met de cijfers om zo een voordeeltje ten koste van anderen te behalen. In Amerika worden de juridische messen al geslepen.

Het is nog even afwachten wat de rol van de grote Nederlandse banken is geweest in deze fraude-zaak. Vrijwel dagelijks komt er weer iets nieuws naar boven. De Rabobank, de enige Libor- én Euribor-bank, heeft de schijn tegen. Over Euribor-bank ING is nog niets naar buiten gekomen. Belangrijker is wellicht dat geen topbankier echt verrast is door de fraude-zaak. Het lijkt er sterk op dat iedereen er al jaren ‘eigenlijk wel van wist’ .

Excessieve beloningen, dat is niet fraai en roept de vraag op of banken nog wel weten dat het om de klant en de maatschappij draait. Woekerpolissen, dat is zonder meer kwalijk maar wellicht nog weg te poetsen als een grote, snel goed te maken zonde. Maar willens en wetens de verkeerde cijfertjes opschrijven met als enig doel nog meer winst maken, dat is een bank onwaardig. Dat heeft de bank definitief veranderd van een meneer in een boef en dat in een decennium.

Perry Feenstra

Chef economieredactie RTL nieuws/RTL Z