Het gaat beter zonder moralisten

"Kan de wereld wel zonder moreel leiderschap?", vroeg de hoofdredacteur. Het was vorig jaar november en de mensheid was net begonnen om het gebied voorbij het verstand bij de werkelijkheid te trekken en de verkiezingsoverwinning van Donald Trump te gaan zien als een voldongen feit.  

Dat kostte tijd en moeite, omdat Trump niet alleen de gedoodverfde winnares de pas had afgesneden, maar vooral omdat deze 'hork' de plek ging innemen van juist iemand met groot moreel aanzien. Het inwisselen van Barack Obama voor Donald Trump deed de hoofdredacteur hardop afvragen of wij het wel kunnen stellen zonder morele leider. Anders geformuleerd: is het Vrije Westen stuurloos zonder kapitein op wiens kompas wij kunnen vertrouwen?

Geen vraag voor een gemakkelijk antwoord. Aanleiding voor zijn vraag was een stukje waarin ik juist geschreven had over de kansen in een wereld zónder het morele gelijk van de een over de ander. Kern van dat betoog: voor een aantal grote problemen zijn - mogelijk - sneller oplossingen voorhanden als we het eigen gelijk even in de koelkast zetten.

Te denken viel aan een betere relatie tussen Amerika en Rusland. En misschien wel een Trumpiaanse deal tussen Israël en de Palestijnen over permanente vrede. Mijn gelijk moet zich nog ten volle bewijzen, maar de argumenten vindt u hier.

Ook al rijgen de a-morele praktische oplossingen zich aaneen tot een wereld van vrede en voorspoed, ik vrees dat moreel leiderschap een behoefte blijft van velen. Het verklaart de aanhang van godsdiensten, politieke partijen en andere fanclubs. Er moet blijkbaar altijd iemand gelijk hebben of het juiste voorhebben met de mensheid.

Deze meidagen staan weer bol van de moraliteit en dat levert ieder jaar gedonder op. Het gaat meestal over wie er wel en wie er niet herdacht mag worden. Dit jaar ijvert een dominee om verdronken migranten aan de dodenherdenking toe te voegen. Bedoeld als appel op ons geweten. Alsof de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust in de loop der jaren minder kolossaal geworden zijn en 4 mei een nieuwe groep slachtoffers nodig heeft.

Het gaat mij er niet om wie u herdenkt, maar om de poging van een ander daar richting aan te geven. In tegenstelling tot wat ze beweren, wordt het er met de morele voorgangers van de afdeling 'Ik ben uw geweten' zelden beter op.

Stichtelijke woorden genoeg, maar écht moreel leiderschap vertaalt zich vooral in daden. De opstelling van Winston Churchill tegenover het nazisme, John F. Kennedy in de Koude Oorlog en Nelson Mandela als hervormer van Zuid-Afrika. Klassieke leiders die hun morele gelijk verdienden met wat ze deden.

Dat betekent dat zelfs Trump nog in aanmerking kan komen voor het morele leiderschap van het Vrije Westen. Erg voorstelbaar is dat niet. Zijn reputatie laat wat weinig ruimte en bovendien heeft hij de ambitie niet.

Voorlopig doen we het dus zonder en ik moet u zeggen, ik mis het morele leiderschap niet. Bovendien geen idee waar het vandaan moet komen. Ridders van het eigen gelijk genoeg, maar zonder daden wordt het niks. En ook Obama blijkt uiteindelijk ook maar een mooie-woorden-man.

Ook herdenken kunt u af zonder het geweten van een ander. Herdenk gerust wie u wilt herdenken. En als u een moreel kompas zoekt? Dat heeft u zelf.