In tientallen gemeenten mag je over een paar jaar niet meer de binnenstad in met je benzine- of dieselbus of vrachtwagen. Ondanks subsidies is vervanging van het wagenpark een kostbare en tijdrovende zaak. Ondernemers maken zich dan ook grote zorgen: hoe komt de aannemer, kruidenier en visboer straks de binnenstad nog in?
Het draait allemaal om zero-emissie stadslogistiek en het dient drie doelen. Binnensteden moeten bereikbaar blijven, de lucht moet schoner, en de uitstoot van CO2 moet omlaag, om te voldoen aan het klimaatakkoord, aldus de beleidsmakers.
26 gemeentes hebben inmiddels besloten tot de instelling van zo'n zero-emissie zone, waaronder grote steden als Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht, maar ook kleinere gemeenten zoals Assen, Ede en Gouda. Het is de bedoeling dat dit aantal nog verder oploopt, tot 30 a 40.
Het stelt iedere ondernemer die vanaf 2025 in zo'n binnenstad moet zijn voor bevoorrading voor grote problemen. Schaf ik een nieuwe bestel- of vrachtauto aan? En moet dat dan een elektrische of één op waterstof zijn of een tweedehands op benzine of diesel? Zijn emissie-loze wagens überhaupt leverbaar? En hoe duur zijn die dan?
Van Lauwersoog naar Utrecht
Jan Geertsema is zo'n ondernemer. Hij vist bij Lauwersoog en verkoopt zijn vangst via zijn restaurant, aan horecaklanten in het buitenland en op de biologische boerenmarkten van Amsterdam en Utrecht.
"Lauwersoog-Utrecht? 230 kilometer misschien? Dat doen we nu dus nog met een diesel", zegt Geertsema terwijl hij zijn gedeukte Citroën laat zien. "Marktbussen moet je nooit nieuw kopen, want de collega's enzo..."
"Niet duurzaam om 2.000 kilo aan accu's als extra lading mee te moeten nemen om 1.000 kilo vis naar de markt te brengen."
Het is een EURO6-bus, dus een relatief schone diesel, want het is niet dat Geertsema – opgeleid milieukundige – het klimaat niet belangrijk vindt. "In ons restaurant en thuis doen we alles elektrisch."
Accu's zwaarder dan de vis
Maar elektrisch is voor het vervoer van zijn vis geen alternatief. "Ik vind het zinloos en per definitie niet duurzaam om 2.000 kilo aan accu's als extra lading mee te moeten nemen om 1.000 kilo vis naar de markt te brengen."
Geertsema wacht liever op een waterstofbus, "maar die van Volkswagen komt pas in 2025 op de markt en dan moet nog in de praktijk getest worden of die geschikt is om gekoelde waar, mijn vis, te vervoeren."
Geen bus, maar boot
Aannemer Van Zoelen heeft al wel een oplossing. Het bedrijf kiest wat vaker voor de boot. "In Utrecht mag je met zware vrachtwagens de kades toch al niet op, dus wij laten containers met bouwafval afvoeren met elektrische bootjes", zegt directeur Martin van Lambalgen.
Hij maakt daarbij gebruik van de diensten van Cityport of Utrecht. "Dat is nu nog een start up en vergt de nodige planning. Maar als die emissie-loze zone er is zou er een vaste dienstregeling kunnen komen met vaste vaarmomenten, en dan wordt het allemaal nog makkelijker, ook voor de aanvoer van bouwmaterialen."
"We doen niets anders dan 2000 jaar geleden. Toen begonnen de Romeinen Utrecht al op deze manier, met bootjes, te bevoorraden. Ze voerden tufsteen aan waarmee de stad gebouwd is. Wij doen straks hetzelfde, maar met modernere scheepjes, dat wel", vertelt Van Lambalgen.
Info met 'een hoog lala-gehalte'
Geertsema is bij lange na niet de enige ondernemer die zit te dubben. Als ondernemers überhaupt al weten dat de zero-emissie zones er aan zitten te komen. "De informatie daarover is nu veel te hapsnapperig en heeft een hoog lala-gehalte", vindt Marco Wiesehahn, beleidssecretaris mobiliteit en logistiek van MKB Nederland.
Hij pleit voor een uitgebreiden informatiecampagne van de overheid. "Want dit raakt niet alleen de winkeldistributie en pakketbezorging, maar ook heel veel kleine ondernemers: hoveniers, schilders, groenteboeren, marktkooplui", zegt Wiesehahn.
600 miljoen nodig
Volgens Wiesehahn zijn er 250.000 tot 400.000 van dit soort kleine ondernemers die wel eens in een binnenstad moeten zijn. Als die allemaal een emissie-loze bestelauto moeten hebben, dan is al snel een subsidiepot nodig van 600 miljoen euro, rekent hij voor. "Tot 2025 is er 185 miljoen euro beschikbaar. Maar dat is niet genoeg, want ook na 2025 zullen er nog bestelauto's vervangen moeten worden."
Overgangsregelingen
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gaat tot dusver overigens van lagere getallen uit. Uit onopgemerkt gebleven antwoorden op Kamervragen en een onderzoeksrapport van Panteia blijkt dat zeker 115.000 bestelauto's en 11.676 vrachtauto's vervangen moeten worden.
Er bestaan subsidieregelingen, maar die lopen tot 2025, uitgerekend het moment waarop de zero-emissie zones worden ingevoerd. De grote vraag naar vervangend vervoer wordt echter in de jaren daarna verwacht, omdat er overgangsregelingen zijn.
Die overgangsregelingen maken dat je met sommige bestelbussen, zogenoemde EURO6-modellen, nog tot 2028 de binnenstad in mag. Voor vrachtwagens geldt een overgangsperiode tot 2030. Maar voor de periode 2025-2030 zijn er nog geen subsidieregelingen.
De brancheorganisaties hopen op meer subsidies en het onderzoeksrapport in opdracht van het ministerie onderstreept de noodzaak. "De uitdaging van zero-emissie stadsdistributie is dermate groot", constateren de onderzoekers, dat naast een subsidiepot van "circa 200 miljoen euro per jaar" (voor de vervanging van vrachtwagens alleen) "een brede betrokkenheid van en samenwerking tussen alle belanghebbenden essentieel is."
Meer vrachtwagens
Zo moeten voldoende emissie-loze vrachtwagens geproduceerd worden, want die zijn er nog maar nauwelijks. Ook moet de laadinfrastructuur worden aangepast, om het snel-laden van de voertuigen mogelijk te maken. Banken moeten ondernemers in staat stellen de benodigde investeringen te doen. En verzekeraars moeten het wagenpark en de benodigde infrastructuur willen verzekeren.
"Om steden straks emissievrij te kunnen bevoorraden hebben vervoerders twee dingen nodig: genoeg subsidie en stroom."
Bij Transport & Logistiek Nederland kennen ze het rapport. "Het bevestigt dat de overheid moet ingrijpen en nú aan de slag moet", zegt directeur Jan Boeve. "Om steden straks emissievrij te kunnen bevoorraden hebben vervoerders twee dingen nodig: genoeg subsidie en stroom. Maar aan beide is een gebrek.
"We hebben een nieuw kabinet nodig dat onze verduurzamingsopgave serieus neemt en ondernemers direct gaat stimuleren om de transitie te maken. Want de tijd begint echt te dringen en zij kunnen dit niet alleen", aldus Boeve.
Demissionair kabinet
Het huidige, demissionaire kabinet lijkt zich bewust van alle problemen. Medio volgend jaar wil het in ieder geval 'meer inzicht' hebben in de snelheid waarmee elektrische bestelauto's instromen en "eventueel passende maatregelen nemen om een versnelling in die instroming te kunnen realiseren." Een aanvullende subsidieregeling voor vrachtwagens is in de maak.
