Bijna tien jaar na de zelfmoordgolf bij France Télécom staan voormalig ceo Didier Lombard en zes voormalige leiders voor de rechter wegens 'grootschalige morele intimidatie' van werknemers.
Lombard gaf in de periode 2005-2010 leiding aan France Télécom, dat tegenwoordig Orange heet, waar op dat moment zo'n 100.000 mensen werkten. Door een immense reorganisatie in 2008-2009 verloren 20.000 medewerkers hun baan en moest ander personeel verhuizen.
Als gevolg daarvan probeerden meer dan 30 medewerkers zelfmoord te plegen, sommigen zelfs op de werkvloer zelf, en 19 van hen slaagden daarin. Acht anderen raakten depressief. Daarop nam Lombard in 2010 zelf ontslag.
Schrikbewind
Volgens het Franse Openbaar Ministerie verliep de reorganisatie chaotisch, voerde France Télécom een schrikbewind en tastte het psychologische welzijn van medewerkers aan in de hoop dat zij zelf ontslag zouden nemen.
France Télécom opende in 2005 een eigen managementschool waar duizenden senior managers werden getraind om werknemers te overtuigen om ontslag te nemen.
Een kleine greep uit de strategieën: stel onhaalbare doelen, verwijder bureaustoelen, laat medewerkers op hun eigen baan solliciteren, degradeer ze of plaats ze onder supervisie van ondergeschikten. Wie bij personeelszaken klaagde, kreeg de tip om vooral zelf te vertrekken.
"Ik krijg ze er hoe dan ook wel uit, of het nou uit het raam of door de deur is", zo zou Lombard volgens ex-medewerkers in 2007 bij een bespreking hebben gezegd, berichten Franse media. Een jaar later sprong een 32-jarige vrouw uit het raam van een kantoor in Parijs, voor de ogen van haar collega's.
Gevangenisstraf en boetes
Het megaproces ging afgelopen maandag van start en duurt nog tot en met 12 juli. Bij de aanvang demonstreerden de vakbonden met honderden aanhangers voor de rechtbank in Parijs.
Naast Lombard staat ook de voormalige nummer twee terecht, Olivier Barberot die het vroegere hoofd van human resources was. Ook vier andere managers worden aangeklaagd voor medeplichtigheid. Zij riskeren tot een jaar gevangenisstraf en 15.000 euro boete. France Télécom zelf kan een boete tot 75.000 euro opgelegd krijgen.
Geen verantwoordelijkheid
Op de tweede dag van de zitting, afgelopen dinsdag, zei Lombard geen enkele verantwoordelijkheid te voelen. Hij had met zijn reorganisatie het bedrijf juist gered.
"Dat de veranderingen die het bedrijf doorvoerde niet prettig waren, daar kan ik niets aan doen. Als ik er niet was geweest, dan zou het hetzelfde zijn geweest. Misschien nog erger", zei Lombard.
Yves Minguy, een voormalig werknemer die aan een ernstige depressie had geleden, zei van de woorden van Lombard te walgen. "Het redden van een bedrijf betekent dus een verlies van mensenlevens. En niets kan worden gedaan. Het is verbazingwekkend. Er is niets veranderd."
Nauwlettend gevolgd
De strafzaak wordt nauwlettend gevolgd door Franse bedrijven, vakbonden en arbeidsdeskundigen. Hoewel Frankrijk een sterke arbeidswet kent, is het de eerste keer dat een bedrijf en medewerkers strafrechtelijk worden vervolgd voor 'morele intimidatie' en 'medeplichtigheid aan morele pesterijen'.
'Geef eerlijk aan waarom mensen weg moeten'
Theo Klungers adviseert met zijn bedrijf Posicom scholen en bedrijven over pesten. Ook helpt hij als therapeut slachtoffers van pestgedrag. "Ik zie in mijn praktijk geregeld mensen die PTSS (posttraumatisch stress syndroom) hebben overgehouden als gevolg van pestgedrag door hun werkgever."
Wanneer bedrijven mensen moeten ontslaan, voelt dat voor werknemers ook vaak als pestgedrag. Klungers adviseert bedrijven om eerlijk aan te geven waarom mensen weg moeten.
"Zeker bij een groot massaontslag van France Télécom is het belangrijk om te benadrukken: het ligt aan de economische omstandigheden en het ligt niet aan jou dat je weg moet", zegt hij.
Biedt een vertrekregeling
Een andere optie die hij voorstelt, is om werknemers te laten kiezen om zelf met een riante regeling te vertrekken. "Dan voelen mensen zich niet weggepest, al heeft het wel nadelen", zegt hij.
"Bij de Belastingdienst heeft deze regeling bijvoorbeeld iets te goed gewerkt, daar wilden meer mensen weg dan nodig was. En je loopt er als werkgever ook het risico mee dat juist de mensen vertrekken die je wil behouden", zegt Klungers.
'Niemand heeft het recht om jou te pesten'
Dat sommige werknemers juist geen last hebben van pestgedrag zoals bij France Télécom, is volgens Klungers een kwestie van persoonlijkheid. "Er zijn werknemers die hun schouders ophalen en zichzelf voorhouden dat het niet aan hen ligt. Mensen die het meest door pestgedrag worden geraakt, hebben vaak het idee dat ze de regie kwijt zijn."
Volgens hem is het belangrijk dat ze zich realiseren dat ze nog steeds een keuze hebben in hoe ze ermee omgaan. "Maar ik zeg ook altijd: 'Of je er nu gevoelig voor bent of niet, niemand heeft het recht om jou te pesten en verbaal of fysiek agressief tegen je te zijn.'"
