Nedervanille was de grote belofte van drie jaar geleden, maar de proef om vanille uit Nederlandse kassen binnen drie jaar in de supermarkt te hebben, is mislukt. Inmiddels is de subsidie op en willen banken het onderzoek niet financieren. De onderzoekers achter het project hopen nu op een samenwerking met een zakelijke partner.
Aan de Wageningen Universiteit wordt al sinds 2012 geëxperimenteerd met het telen van vanille in Nederlandse kassen. De eerste paar jaar op eigen initiatief van onderzoeker Filip van Noort. Later kwamen daar financiers en kwekers bij.
'Het nieuwe goud'
Het experiment kreeg bij een nieuwe financiering in 2016 veel media-aandacht. De nedervanille werd door het AD aangekondigd als 'het nieuwe goud'. Binnen drie jaar moest de eerste nedervanille beschikbaar zijn voor supermarkten en restaurants, meldden de Volkskrant en NOS en wij namen even een kijkje in de kas. Maar dat doel is niet gehaald.
De laatste peulen worden in oktober dit jaar geoogst, maar officieel is de kasproef ten einde. Het is niet gelukt om vanille uit Nederlandse kassen rendabel te maken.
Leunstoelwetenschap
In totaal is er 350.000 euro gestoken in het onderzoek. De helft daarvan was publiek geld. Dat geld is nu op en banken zijn niet bereid om een vervolgonderzoek te financieren.
Vanille-importeur Henk de Kroon van Vanille B.V. is kritisch over het onderzoek. "Ik noem dit leunstoelwetenschap. Het onderzoek loopt zolang de subsidie binnenstroomt. Er is niet gekeken naar het historische proces van de teelt."
Duurder dan zilver
Vanille is een van de duurste specerijen ter wereld. Al ruim een jaar schommelt de prijs tussen de 550 en 600 euro, een historisch hoog niveau. Dat is duurder dan zilver, een kilo van het edelmetaal kost nu 457 euro.
Die hoge vanilleprijs heeft verschillende oorzaken, vertelt De Kroon. Zo’n 90 procent van de vanille komt uit Madagaskar. Door het grillige weer op het eiland valt de oogst soms tegen en dat drijft de prijs op, maar dat is niet het enige.
De tienduizenden kleine boeren met vanilleplantages op Madagaskar zijn een veel hogere prijs gaan vragen voor hun product. De prijs die ze krijgen is in 5 jaar tijd zeker tien keer over de kop gegaan en dat werkt uiteindelijk door in de prijs die wij in de supermarkt betalen..
Kleine boeren bundelen krachten
De 80.000 kleine vanilleboeren verkopen hun waar aan een handvol machtige families op Madagaskar. "Dankzij de smartphone hebben de boeren sinds een paar jaar contact met elkaar. Samen hebben ze besloten om niet meer tegen een lage prijs te verkopen", zegt vanille-importeur De Kroon die twee keer per jaar naar het Afrikaanse eiland afreist.
De boeren kregen volgens Kroon 1000 dollar (887 euro) per jaar. Nu is dat 15.000 dollar. Een goede zaak voor de arme boeren, vindt hij, maar de machtige families zijn inmiddels niet meer bereid om tegen die hoge prijs te kopen. Kortom, de vanillehandel loopt vast en dat stuwt de prijs.
Niet in de supermarkt
De hoge prijs maakt vanille een lucratieve teelt, ook voor Nederlandse glastuinders. Daarom is Wageningen Universiteit in 2014 officieel een onderzoek gestart met de centrale vraag: hoeveel kilo peulen kun je van een vanilleplant in een Nederlandse kas oogsten en tegen welke kosten?
Maar het is niet gelukt om die vraag te beantwoorden. Nedervanille ligt – ondanks de belofte 3 jaar geleden - voorlopig nog niet in de schappen van de supermarkt en misschien gebeurt dat wel nooit. Kroon heeft er in elk geval een hard hoofd in: "Ik denk niet dat het er nog gaat komen."
Ziektes en teleurstelling
Gewasspecialist Van Noort, die het onderzoek deed, is teleurgesteld dat het niet is gelukt om nedervanille rendabel te maken. "We hebben de vanilleplanten wel in bloei gekregen en hadden ook opbrengst, maar ik kan niet garanderen hoeveel kilo per vierkante meter geoogst kan worden", verklaart Van Noort. "En dat is wel nodig voor een goede businesscase."
De moeilijkheid is volgens Van Noort dat je aan de buitenkant niet kan zien of je te maken hebt met een goede plant. Ook heeft hij pech gehad met ziektes in de kas.
Goede moed
Toch vindt hij niet dat het experiment mislukt is. "Ik kan een teeltprotocol geven en weet wat de kosten van de kas en de arbeid zijn", zegt Van Noort. Hij voert op dit moment gesprekken met een buitenlands specerijenbedrijf dat geïnteresseerd is in het onderzoek en wil samenwerken. Welk bedrijf dat is wil Van Noort niet zeggen.
"Ikzelf houd goede moed dat we in Nederlandse vanille gaan telen."
Overaanbod en prijsdaling
De Kroon verwacht dat de vanilleprijs over een aantal jaren weer gaat dalen. Door de hoge prijs, zijn er heel veel extra vanilleplantages bijgekomen. Het duurt alleen een paar jaar voordat die plantages kunnen produceren.
Zo rond 2022 komen die vanille-orchideeën in bloei en als er daarna peulen aan de plant komen en er geoogst kan worden, heb je kans op een overaanbod. "En dan zal de prijs weer dalen," voorspelt Kroon.
