De Balans Planner, I Love my Succes Planner, Structuurjunkie Planner, Passion Planner: het zijn stuk voor stuk varianten van de aloude agenda die nu planners heten. Goedkoper zijn ze niet geworden: de aanschafprijzen liggen tussen de 20 en 65 euro.
Naast het doodnormale overzicht van dagen onderscheiden de planners zich door extra ruimte voor persoonlijke doelstellingen, to do-lijstjes, urenregistratie of reflectie. De planners richten zich met name op ambitieuze ondernemers en studenten, of mensen die juist meer balans in hun leven willen ervaren.
"De trend is duidelijk", zegt Jan Peter Prenger, inkoper bij de organisatie achter Libris-boekhandels. Een verklaring ziet de inkoper in dat de wereld voor veel mensen chaotischer wordt. "Daardoor is er behoefte aan mindfulness, overzicht en duidelijkheid. Wij zien dit ook bij bijvoorbeeld tijdschriften zoals Flow en Happinezz."
"Het is een vervolg op die eerdere trends als kleuren voor volwassenen en letters tekenen." - Jan Peter Prenger, inkoper bij Libris.
Hang naar analoog
Daarbij vertoont de trend volgens Prenger parallellen met hang naar kleinschalig 'cozy' knutselen, waar eerder al een groeiende populariteit was te zien. "Het is een vervolg op die eerdere trends als kleuren voor volwassenen en letters tekenen."
Een andere reden voor het succes is volgens de Libris-inkoper dat er een onderstroom in de maatschappij op zoek is naar overzichtelijke, begrijpelijke, analoge zaken. Daarbij mogen die zaken ook best iets nostalgisch hebben. "Denk maar aan de opkomst van de lp."
Niet in een categorie te passen
De markt is moeilijk in cijfers uit te drukken. Uitgevers gebruiken verschillende genre-aanduidingen voor deze categorie, waardoor de in- en verkoopcijfers moeilijk te interpreteren zijn. "Bij de ene vallen ze onder agenda's, bij een andere onder cadeauboeken en een derde noemt ze non-books", zegt Prenger.
Maar hoewel de gedetailleerde cijfers ontbreken, maakt de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak (KVB Boekwerk) wel op jaarbasis de cijfers inzichtelijk van de volledige groep 'non-books'. Deze groep producten bestaat onder meer uit kalenders, agenda's, spelletjes, geografische kaarten en dus ook planners.
Groeiend belang van non-boeken
Vergeleken bij 2014 is de afzet van die categorie in 2018 bijna verdubbeld. Opvallend is dat volgens dat onderzoek van de KVB in 2018 92 procent van de non-boeken via fysieke winkels werd verkocht en slechts 8 procent via e-commerce kanalen.
Daarmee wordt deze categorie voor de boekenwinkels steeds belangrijkers: inmiddels zijn non-boeken zoals agenda's verantwoordelijk voor 6 procent van de totale omzet van fysieke boekwinkels, bij e-commerce is dat slechts 2 procent.
De afzet is in 2018 gestegen met 17 procent. KVB Boekwerk laat weten dat de categorie non-boeken niet heel groot is, waardoor populaire producten of hypes al snel invloed hebben op de afzetcijfers. De omzet is in 2018 ongeveer gelijk gebleven met 2017.
Zelfmanagement
Los van de trend blijft de voornaamste vraag toch of de planners helpen om de gewenste doelen uiteindelijk echt waar te maken.
"Het is eigenlijk een vorm van zelfmanagement", zegt Ad Bergsma, psycholoog en geluksonderzoeker. "Wat je ziet is dat er gebruik wordt gemaakt van doelgericht gedrag uit de psychologie. Als je iets wil bereiken, vergroot je de kans om dat te doen door het concreet en controleerbaar te maken."
Hoe concreter, hoe beter
En voor doelen en ambities geldt: hoe concreter hoe beter. "Zolang het vaag blijft, kom je nergens." Het grote voordeel van een plan maken is volgens Bergsma dat je een hiërarchie maakt in je prioriteiten en iets kiest. "Dingen waarvan je op je sterfbed zou kunnen denken, had ik maar… Die verdienen prioriteit."
Een planner kan daarbij helpen. Maar zo'n agenda vraagt ook veel van de gebruikers, zegt Bergsma. "Het bijhouden van die doelen en de vorderingen, maar ook het inzichtelijk maken is een hele klus."
Uit je hoofd, op het papier
Voor expert op het gebied van focus Mark Tigchelaar heeft opschrijven van doelen en ideeën als duidelijk voordeel dat je het 'uit je hoofd haalt'. "Mensen ervaren steeds meer stress. Niet vanwege hogere werkdruk, maar omdat we over steeds meer dingen nadenken en moeten onthouden. Het is een grote belasting van de hersenen en veroorzaakt stress."
Volgens Tigchelaar heb je minder ruimte in je hoofd, wanneer je je hoofd vol zit met to do's of de zogenaamde waan van de dag. "Met het actief opschrijven haal je meer dingen uit je hoofd. Je ziet hiervoor een ontwikkeling terug naar boekjes in plaats van schermen. Als je de planners dan ook gebruikt om taken en ideeën uit je hoofd te halen door ze op papier te zetten, dan ben ik fan. Opschrijven geeft ruimte en rust."
"Enkel je gewenste verandering opschrijven is niet voldoende voor gedragdsverandering" - Mark Tigchelaar, focusexpert
Minder chaos en meer focus met to-do apps
'Motivatie raakt uitgeput'
En die ruimte is pas echt belangrijk voor gedragsverandering, vervolgt hij. "Ik geloof in rust, overzicht en controle in je werk. Dan pas heb je ruimte voor verdieping." Maar met alleen opschrijven ben je er volgens Tigchelaar nog niet. "Voor gedragsverandering is meer nodig", zegt hij.
"Enkel je gewenste verandering opschrijven is niet voldoende. Motivatie raakt uitgeput". De tip van Tigchelaar is om nieuw gedrag aan te leren, dit het makkelijkst werkt door het op te delen in kleine gewoontes. "Dan bouw je consistentie op. Vanuit daar kun je het uitbouwen."
"In zekere zin kopen mensen met deze planners een mooie droom kopen, waarin het allemaal kan. De gedachte dat straks alles mogelijk is" - Ad Bergsma, geluksonderzoeker
We moeten al zo veel
Een andere kanttekening komt van geluksexpert Bergsma. Het plannen legt volgens hem veel nadruk op de maakbaarheid van het leven. "De gedachte lijkt steeds vaker te zijn: zolang je een plan hebt komt alles wel goed. Ik maak me een beetje zorgen dat zo'n planning weer een onderdeel is van 'het moeten'."
De geluksexpert zegt dat mensen 'in zekere zin kopen met deze planners een mooie droom kopen, waarin het allemaal kan'. De gedachte dat straks alles mogelijk is.
Maar daarmee kunnen de planners de druk die mensen ervaren vergroten. "Als alles wat je wil doen op papier staat, kan het erg frustreren als je de gestelde doelen niet haalt. Laat wat ruimte voor het leven. Je moet ook gewoon dingen ondergaan. Hoop en mislukking zijn onderdeel van het leven."
