750 euro van Google voor privacyschending, hoe realistisch is dat?

Waar draait de zaak om?

Google zou de privacy van de gebruikers schenden, aldus de dagvaarding van de stichting. Volgens Gerrit-Jan Zwenne, één van de door de SBP ingehuurde advocaten, doet de techreus dit op verschillende manieren.

Het gaat onder meer om zogenoemde dark patterns, elementen in het ontwerp van een site die bedoeld zijn om jou dingen te laten doen die je eigenlijk niet wil.

"Denk dan om de klikschema's waarbij je met de grote blauwe 'volgende' knoppen gevraagd wordt om je locatiegeschiedenis aan te zetten. Dat kun je in principe weigeren, maar de standaardinstelling is 'ja'. Ook benadrukt Google alleen de voordelen als je dit soort data deelt en zeggen ze niets of niet genoeg over de nadelen", zegt Zwenne. 

Surveillance

Daarnaast beschuldigt de stichting Google van 'constante surveillance'. "Google is een Amerikaans bedrijf. Er is daardoor risico op surveillance door overheidsinstanties en inlichtingendiensten in de Verenigde Staten", aldus Zwenne. 

"Google beschikt over zoveel persoonsgegevens en kennis, aannemelijk is dat het bedrijf probleemloos de identiteit van veel gebruikers van haar diensten kan achterhalen. Zeker als die mensen een account hebben aangemaakt omdat ze bijvoorbeeld Gmail gebruiken."

Algemene voorwaarden onvoldoende

Wie een Google-dienst gebruikt gaat akkoord met de algemene voorwaarden. "Maar dat is juridisch gezien onvoldoende. Het gaat dan om lange en voor de leek onleesbare voorwaarden. Je hebt daarmee niet voldaan aan je informatieplicht, zoals uit de AVG voortvloeit", zegt hij verwijzend naar de privacywet. "Er is dan geen sprake van rechtsgeldige toestemming", aldus de advocaat.

Risicoafweging

"Als ik jou niet goed informeer over wat ik met je data doe, kan jij nooit een goede risicoafweging maken. Je moet als bedrijf veel helderder zijn. Vraag bijvoorbeeld, vind je het goed dat ik het profiel van je zoekgedrag met adverteerders deel. Wie geeft er nu toestemming als hij of zij weet dat je data via een advertentieveiling mogelijk 376 keer op een dag wordt gedeeld, zoals uit Iers onderzoek blijkt." 

Reden voor SBP om te eisen dat Google stopt met het zonder toestemming verzamelen van privacygevoelige gegevens.

Hoe kun je je geld claimen?

Je kunt je aansluiten bij de massaclaim. Stichting Bescherming Privacybelangen voert de procedure uit in samenwerking met Consumentenbond. Als de zaak gewonnen wordt, moet je wel bijdragen aan de advocaatkosten.

Het gaat om 18 tot 25 procent van het bedrag dat jij krijgt. Als de zaak verloren wordt, hoef je niets te betalen. "No cure no pay", noemen juristen dat. 

"We hopen op zoveel mogelijk aanmeldingen, zodat de rechter kan zien dat mensen dit belangrijk vinden", aldus een woordvoerder van de Consumentenbond. Wanneer de aanmeldingsprocedure sluit, is onbekend. "Er moeten nog veel stappen in dit proces genomen worden."

Voorafgaand aan de rechtszaak aansluiten is niet noodzakelijk. Als de partijen de zaak winnen, maakt in principe iedere Nederlander aanspraak op schadevergoeding, aldus advocaat Gerrit-Jan Zwenne.

Hoe groot is de kans dat ik die 750 euro krijg?

Die kans is klein, aldus Menno Weij, privacy jurist bij BDO Legal. De kans bestaat dat de rechter de SBP wel gelijk geeft, maar dat die tegelijkertijd een claim van 750 euro te hoog vindt.

"De massaclaim die online staat, is slechts een samenvatting. Maar ik mis daarin wel hard bewijs, met name rondom het verwijt van massasurveillance."

Er zijn al meerdere rechtszaken geweest over het doorgeven van persoonsgegevens van Europese gebruikers aan de VS. Oude verdragen tussen de EU en VS werden door rechters illegaal verklaard.

In juli 2023 nam de Europese Commissie een nieuw verdrag aan waarin afspraken werden gemaakt. De rechter oordeelt echter over de periode daarvoor. Weij verwacht daarom dat de SBP op dit vlak gelijk zal krijgen van de rechter.

Geopolitiek probleem

Het probleem: het delen van informatie met de overheid gaat alle grote techbedrijven in de VS aan. "Het is een geopolitiek probleem. Google US zelf kan daar niet zoveel aan doen. Het moet gehoor geven aan een bevel van de Amerikaanse overheid. Dit vergrijp van doorgifte is niet zwaar genoeg om een schadevergoeding van 750 euro per persoon te rechtvaardigen", zegt Weij. 

Daarnaast is Google volgens de dagvaarding niet transparant over de wijze waarop het persoonsgegevens verwerkt. "Ook hier zal Google wel op nat gaan. Alleen een gebruikersovereenkomst tonen met kleine letters is gewoon niet genoeg. Maar ook dit is niet afdoende voor die hoge schadevergoeding", verwacht Weij.

Wat zegt Google?

Google wil niet op vragen van RTL Z op de dagvaarding reageren. Wel stelt het bedrijf in een verklaring op haar site dat ze nooit persoonlijke gegevens verkoopt.

Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ict en recht aan de Radboud Universiteit, begrijpt dat het bedrijf dat zegt. "Technisch gezien verkopen ze die data ook niet direct. Maar die dataverzameling blijft een privacyprobleem."

Dat vraagt om een uitleg hoe Google dan haar geld verdient. Voor gebruikers is Google gratis, maar het bedrijf casht op meerdere manieren, aldus de hoogleraar.

Allereerst via zoekmachine-advertenties. Wie Googelt op een hotel in Spanje, krijgt naast de reguliere zoekresultaten ook allemaal advertenties van hotels in dat land te zien. Daarnaast krijg je als gebruiker gerichte advertenties te zien. "Via cookies volgt Google je surfgedrag: het bedrijf weet welke websites je bezoekt", legt de hoogleraar uit.

Auto's

"Als je bijvoorbeeld websites over auto’s bezoekt, concludeert Google dat je daarin geïnteresseerd bent. Google laat je dan advertenties voor auto’s zien. Dan doen ze ook op externe websites waar Google mee samenwerkt, en waar je niet direct van ziet dat ze samenwerken. Uit privacy oogpunt kun je je daarbij vragen stellen."

Zuiderveen Borgesius maakt zich zorgen over de continue monitoring van ons internetgedrag door Google. "Google werkt ook met real time geautomatiseerde flitsveilingen. Het komt erop neer dat ze zeggen, ik heb hier iemand die geïnteresseerd is in hotels in Antwerpen. Wie biedt het meest om deze persoon een advertentie te tonen?"

Kortom: volgens de hoogleraar verkoopt Google dus wel indirect data.

Hoe kan ik mijn privacy beschermen?

Zorg ervoor dat Google onder meer je zoekgeschiedenis en locatiegeschiedenis niet opslaat. Ook kun je je YouTube-geschiedenis uitzetten.

Hoogleraar Zuiderveen Borgesius adviseert ook een adblocker te gebruiken om je privacy te beschermen. “De meeste adblockers houden niet alleen advertenties tegen maar ook de tracking die daarbij hoort.”

Wil je weten wat Google van je weet? Gebruik dan Google Take Out.