Amerikaanse ondernemingen zetten van oudsher het belang van aandeelhouders voorop. Dat in tegenstelling tot Europese bedrijven, die gewend zijn om behalve naar winst ook naar bijvoorbeeld klanten en werknemers kijken. Ceo's van 181 grote concerns uit de VS brengen daar nu verandering in.
"Dit is echt het einde van een tijdperk", zegt RTL Z-beurscommentator Hans de Geus. Topmannen van 181 beursgenoteerde reuzen uit de VS, verenigd in de toonaangevende Business Round Table, hebben een brief ondertekend waarin niet langer aandeelhouderswaarde en daarmee de beurs bepalend is voor hun denken.
Zij beloven voortaan te kijken naar de belangen van alle partijen die bij hun onderneming zijn betrokken. Naast aandeelhouders gaat het dan om klanten, werknemers, toeleveranciers en de maatschappij als geheel.
Het gaat om de ceo's Tim Cook van Apple, Jeff Bezos van Amazon, Dennis Muilenburg van Boeing, Mary Barra van General Motors, Brian Moynihan van Bank of America en Jamie Dimon van JP Morgan Chase.
Ook werknemers en milieu
We zien al wat langer dat bedrijven die breder kijken dan winst, door bijvoorbeeld nadruk te vestigen op personeel en het milieu, het beter doen op de beurs dan de bedrijven die sterk gericht zijn op geld verdienen, aldus De Geus.
De Geus verwijst daarbij naar de Britse professor John Kay die stelt dat degenen die heel succesvol zijn, dat niet zijn omdat ze alleen kijken naar het maken van zoveel mogelijk winst. In plaats daarvan zijn zij in eerste instantie bezig met een mooi bedrijf opbouwen, onderzocht Kay. Hij noemt daarbij onder meer Bill Gates.
Medicijnen ontwikkelen of winstmaximalisatie
Bedrijven die steven naar winstmaximalisatie maken hun bedrijf daardoor uiteindelijk juist kapot, zegt Kay. Dat gebeurde volgens hem met het Britse bedrijf ICI, dat wilde dat een nobelprijswinnaar die goed verkopende medicijnen had uitgevonden zich ging richten op het verkopen van meer producten in plaats van op het werken aan nieuwe geneesmiddelen.
Uiteindelijk werd een deel van ICI overgenomen door het Nederlandse AkzoNobel.
Jack Welch
De Geus noemt ook de ommezwaai die de legendarische Jack Welch, 20 jaar lang topman bij het Amerikaanse GE, tien jaar geleden al maakte. Welch richtte zich alleen op aandeelhouderswaarde en GE was korte tijd het meest waardevolle bedrijf in de wereld.
Maar aandeelhouderswaarde is een uitvloeisel, niet een strategie, besefte Welch. Hij kwam tot inkeer, negen jaar nadat hij weg was bij GE. Het belangrijkste voor een onderneming zijn juist je werknemers, de klanten en je producten, zei hij nu. Inmiddels heeft GE het moeilijk en is het uit de Dow Jones-index verdwenen.
Scheefgroei beloningen
De verschuiving van aandacht naar andere belanghebbenden schrijft Hans Schenk, emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, ook toe aan de 'enorme' scheefgroei tussen beloningen van ceo's en werknemers in de VS.
Topmannen gingen er in de laatste 15 jaar 980 procent op vooruit en werknemers maar 12 procent, aldus Schenk.
Financiële crisis
Oog voor meer dan alleen aandeelhouders is noodzakelijk, zegt ook Hans van Ees, hoogleraar corporate governance aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sinds de financiële crisis van 2008 is het denken over de positie van ondernemingen aan het veranderen, zegt hij.
Grote beleggers vragen al langer om aandacht voor meer dan alleen zoveel mogelijk winst maken, legt Van Ees uit. Dat geldt voor bijvoorbeeld Larry Fink, de topman van de grote Amerikaanse vermogensbeheerder BlackRock.
Maar ook beleggersgoeroe Warren Buffet, één van de rijkste personen in de wereld, riep eerder de Amerikaanse regering op om meer te doen aan de 'enorme scheefgroei van de al scheef zijnde vermogensverhouding', voegt Schenk daar aan toe.
Meer zoals in Nederland
Volgens Van Ees is de gedachte van de 181 ceo's meer in overeenstemming met het zogeheten Rijnlandse model, dat in continentaal Europa geldt. Daarbij zijn aandeelhouders slechts één van de zogeheten stakeholders, oftewel belanghebbenden, van een onderneming. Verder draait het om onder meer werknemers, afnemers en de samenleving als geheel.
Om te zeggen dat de groten van Wall Street helemaal bekeerd zijn, daarvoor vindt Van Ees het nog wat te vroeg. Het wordt pas interessant al dit in beloningspakketten tot uitdrukking komt en bedrijven er op gaan sturen, zegt hij.
