Stichtingen die het slachtoffer werden van WhatsApp-fraude, eisen bijna een ton schadevergoeding van onlinebank Bunq. De bankrekeningen van de organisaties, die vluchtelingen steunen en spaargeld van studenten beheren, werden vorig jaar door oplichters leeggehaald.
Dat zeggen bestuurder Geke Oosterhof van stichting Newest Art en directeur Dennis Broek van opleidingsinstituut I am College tegen RTL Z.
Waarschuwingssystemen
Volgens de gedupeerden is de onlinebank aansprakelijk voor de schade, omdat ze te laat zou hebben ingegrepen. Zij vinden dat de bank zijn interne waarschuwingssystemen tegen fraude niet op orde had.
In een brief aan een van de gedupeerde stichtingen wees Bunq aansprakelijkheid eerder van de hand. Volgens de bank had de bestuurder moeten opmerken dat de situatie frauduleus was, en was zij zelf 'grof nalatig' en schond ze de algemene voorwaarden door inloggegevens met fraudeurs te delen.
Bunq laat tegenover RTL Z weten 'veiligheid en privacy' tot 'haar speerpunten' te rekenen, maar mede vanwege privacyoverwegingen niet op individuele gevallen te kunnen ingaan (zie kader onderaan).
Vluchtelingenstichting
Grootste gedupeerde is Stichting Newest Art, die gevluchte kunstenaars steunt bij hun integratie in de Nederlandse samenleving. Ook het bedrijfje van de stichtingsbestuurder verloor geld.
"Vorig jaar oktober kreeg ik appjes dat ik mijn inlogcodes moest wijzigen. Ook ontving ik een telefoontje daarover", zegt bestuurder Oosterhof. Omdat zij dacht met iemand van de bank te communiceren, gaf zij daar gevolg aan.
"Een dag later zou ik mijn nieuwe inloggegevens ontvangen. Toen dat niet gebeurde, vermoedde ik dat er iets mis was. Ik kon echter niet meer in mijn bankapp, en Bunq reageerde niet op mijn mails. Niet veel later bleken de rekeningen van de stichting en mijn bedrijfje te zijn leeggehaald."
Financiële problemen
Van de stichting zou zo ruim 68.000 euro zijn verdwenen, van het bedrijfje ruim 3000 euro. "Ik ben er ziek van. Er zijn zoveel mensen die hieronder lijden. Onze stichting steunt naar Nederland gevluchte kunstenaars, onder meer door hen betaald werk te geven. Zij kunnen nu niet worden betaald. Het is gewoon niet te verkroppen."
Volgens Oosterhof is de stichting door de fraude in de financiële problemen gekomen. "Zo kunnen wij een nieuwe Europese opdracht nu lastig uitvoeren, omdat die veel voorfinanciering vergt."
Gedupeerde studenten
Ook zes stichtingen die zijn gelieerd aan onderwijsinstelling I am College werden slachtoffer van bankfraude. "Onze opleiding is gericht op ondernemerschap", zegt schooldirecteur Dennis Broek. "In de opleidingsmodules in de eerste twee jaar verdienen leerlingen geld, dat via de stichtingen wordt gespaard voor een studiereis."
Juli vorig jaar kreeg een medewerker van de stichtingen een bericht dat hij zijn inloggegevens moest wijzigen. Vervolgens haalden oplichters ruim 23.000 euro van de rekeningen. "Mensen kwamen huilend naar me toe, maar we konden er niets meer aan doen. Bunq was onbereikbaar", herinnert Broek zich.
"Vreselijk dat het geld waar die jongeren jarenlang keihard voor hebben gewerkt nu gewoon is gestolen."
Verdachte transacties
Zowel Oosterhof als Broek vinden dat Bunq tekortschoot in het voorkomen van de fraude of het beperken van de schade, door niet of te laat op te treden toen er verdachte transacties werden uitgevoerd.
"Als bank moet je toch zien dat er rekeningen worden leeggehaald", zegt Oosthof. "Zo werd er in no time ruim 40 keer achter elkaar 900 euro overgeschreven naar een andere bank. En voor tienduizenden euro's goud gekocht."
Alarmbellen
Ook bij de studentenrekeningen was sprake van opmerkelijke transacties die alarmbellen hadden moeten laten rinkelen, vindt schooldirecteur Broek.
"We kozen Bunq omdat we daar makkelijk de rekeningen van zes stichtingen konden koppelen. Maar die bleken dus ook tegelijk te kunnen worden leeggehaald. In korte tijd werden 38 bedragen tussen 250 en 1500 euro overgeschreven naar een enkele andere rekening."
'Gebrekkige nazorg'
Volgens beide gedupeerde partijen leverde Bunq na de fraude bovendien gebrekkige nazorg. Zowel Oosterhof als Broek klagen over slechte communicatie.
"Omdat je ze niet kan bellen, heb ik de gekste dingen moeten doen om met Bunq in contact te komen", zegt Oosterhof. "Zo benaderde ik via Linkedin mensen van de bank, en ben ik uiteindelijk zelf naar het hoofdkantoor gegaan. Ook daar kon ik niemand over de zaak spreken. Je wil niet weten hoeveel tijd ik hier heb ingestopt. Ik was radeloos, en dat ben ik nog steeds."
Gewaarschuwd
Na een tweede formele klacht ontving Oosterhof begin dit jaar een brief, waarin Bunq de aansprakelijkheid afwees. Volgens die brief zou zij enkele dagen voor de fraude nog door de bank zijn gewaarschuwd om niet op zogenoemde phishing-berichten te reageren.
Van zo'n waarschuwing zegt zij zich niets te kunnen herinneren. "De reactie van Bunq stond vol aantijgingen waarmee de schuld bij mij werd gelegd. Ik werd er onwel van."
Berlijnse Muur
Ook schooldirecteur Broek voelt zich met een kluitje in het riet gestuurd. "Bunq is als de Berlijnse Muur. Ze doen er alles aan om je niet te helpen. Je kan ze niet bellen. In hun berichtjes, die vol emoticons staan, zeggen ze er alles aan te doen om je te helpen. Maar je hoort er nooit meer wat van. Ik denk dat het een tactiek is, zodat mensen het opgeven."
Begin deze maand hebben de gedupeerde stichtingen Bunq formeel aansprakelijk gesteld voor een bedrag van in totaal 94.397 euro. Als de onlinebank niet betaalt, zeggen zij naar de rechter te stappen.
In het geval de stichtingen als gevolg van de fraude failliet gaan, willen zij de volledige schade daarvan op Bunq verhalen.
Bunq onder vuur
Begin vorig jaar meldde de Consumentenbond relatief veel klachten te hebben binnengekregen van consumenten die werden opgelicht via een bankrekening van Bunq.
Bunq-oprichter Ali Niknam liet destijds weten zich niet in dat beeld te herkennen. Volgens hem zou het aantal fraudegevallen in lijn zijn met de omvang van de bank, en zou Bunq juist veel doen aan fraudebestrijding door 'voorop te lopen' in de inzet van kunstmatige intelligentie.
In april van dit jaar werd bekend dat Bunq al jaren in discussie is met toezichthouder DNB, omdat de bank zich niet zou houden aan de witwasregels. In die zaak sleepte Bunq de toezichthouder voor de rechter, omdat de onlinebank vindt zelf te beschikken over betere methoden om misbruik van bankrekeningen tegen te gaan.
Bunq: veiligheid is speerpunt
Gevraagd om een reactie zegt Bunq niet te kunnen ingaan op specifieke fraudegevallen. "Met het oog op privacy kunnen we helaas niet ingaan op individuele cases." Wel stuurt de bank een algemene reactie op het belang van veiligheid voor de bank en de kritiek van de Consumentenbond en toezichthouder DNB.
"Veiligheid & privacy is een van de speerpunten van Bunq. Om die reden maken we gebruik van de allerlaatste technieken zoals Artificial Intelligence. Zo kunnen we bij misbruik veel sneller en effectiever ingrijpen. Bunq maakt zich al lange tijd sterk voor nauwere en bredere samenwerking. Alleen samen kunnen we effectief optreden tegen fraude."
"Daarbij zijn we de enige bank die het tegen de DNB op durft te nemen om fraudedetectie naar een hoger niveau te tillen. Dit is in feite waar de huidige rechtszaak om draait."
Consumentenbond
Bunq zegt verder dat de zorgen die de Consumentenbond begin vorig jaar uitsprak, 'niet actueel' meer zijn. "De Consumentenbond heeft erkend dat we een 'IBAN-naam-check' in recordtijd hebben geïmplementeerd." Dat is een check of de combinatie van rekeningnummer en rekeninghouder klopt, waarmee fraude soms kan worden voorkomen.
"Feit is dat onze samenwerking met de Consumentenbond achter de schermen (...) efficiënt en zonder haperingen verloopt", aldus de bank in zijn reactie. Daarbij verwijst Bunq naar een 'artikel', dat in feite een persbericht van de bank blijkt te zijn, waar de Consumentenbond helemaal niet achter staat.
"Daarin staat onder meer een ongeoorloofde quote van ons", aldus woordvoerster Joyce Donat. "Destijds heeft de bank die onder onze druk verwijderd, maar het bericht is toch op enkele sites blijven staan."
Donat spreekt haar afkeuring uit over het feit dat de bank desondanks nu naar dat bericht verwijst. "Wij zullen daarover opnieuw contact met ze opnemen." Wel geeft zij aan dat het aantal klachten over Bunq in vergelijking met begin vorig jaar flink is afgenomen.
