Nederlandse exporteurs van levend vee hebben jarenlang de regels voor dierenwelzijn aan hun laars gelapt. Op verre reizen naar Rusland en verder werd vee uitgeladen om te rusten op plekken die niet aan de hygiëne- en veiligheidseisen voldoen. Een van de locaties was zelfs ‘volledig vervallen’. Toch worden er geen boetes uitgedeeld. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Z.
Levend vee dat wordt vervoerd op lange reizen moet soms rust krijgen. Als de reis meer dan 29 uur duurt, moet er minstens 24 uur gerust worden. Daar kunnen de dieren, in dit geval bijna zonder uitzondering koeien, dan worden verzorgd. Zieke dieren kunnen er worden behandeld en alle andere dieren kunnen rustig eten en drinken.
Daarvoor moeten de faciliteiten wel aan de EU-regels voldoen, zelfs als ze zich buiten de EU bevinden. Maar de rustplekken in Rusland, waar bijna alle diertransporten buiten de EU heengaan, blijken maar al te vaak in dramatische staat.
Vernietigend rapport
Eind mei besloot minister Schouten van Landbouw haast geruisloos dat export van dieren waarvoor een rustplaats buiten de EU nodig is, niet meer is toegestaan.
De aanleiding was een Duits rapport, waaruit blijkt dat het beroerd is gesteld met de Russische rustplaatsen. Ze concludeerde met de NVWA, de instantie die het toezicht houdt, dat het op dit moment niet mogelijk is om volgens de regels dieren buiten de EU te laten rusten.
Het Duitse onderzoek werd door een delegatie van dierenartsen gedaan, in opdracht van de deelstaat Hessen. De conclusies waren schokkend: geen van de onderzochte locaties voldeed aan de Europese regels, sommige locaties waren ronduit in erbarmelijke staat. Een enkele rustplaats bleek op papier wel, maar in werkelijkheid zelfs helemaal niet te bestaan.
Export voorlopig verboden
Om te voorkomen dat Nederlandse bedrijven ondeugdelijke rustplaatsen gebruiken, mag er voorlopig dus helemaal niet worden geëxporteerd.
"Door de exportcertificering te weigeren, worden mogelijke overtredingen van de Transportverordening op dit punt voorkomen", aldus een woordvoerder van de NVWA.
Volledig vervallen
Uit een analyse van het onderzoeksrapport en een door de NVWA aan RTL Z verstrekte lijst van rustplaatsen die door Nederlandse exporteurs worden aangedaan, blijkt dat Nederlandse bedrijven de regels willens en wetens hebben overtreden.
Van de vijf genoemde rustplekken, worden er vier in het rapport besproken. Niet één plek voldoet aan de regels. Een van de door Nederlandse exporteurs opgegeven rustlocaties ligt bijvoorbeeld in Staryi Buyan, in de regio Samara. Deze plek blijkt volstrekt ongeschikt om dieren een fatsoenlijk onderdak te bieden en te verzorgen.
"De gebouwen waren volledig vervallen, niet functioneel en deels in puin", staat in het onderzoeksrapport. Volgens de onderzoekers is het ongeloofwaardig dat dieren op deze locatie zijn uitgeladen, gezien de deplorabele stand van de stallen en van de toegangswegen.
De autoriteiten in Samara hebben de inspecteurs zelfs verteld dat er in de gehele regio geen enkele gecertificeerde rustplek is volgens de Russische regels. Dat is des te opmerkelijker omdat het uitladen van het vee op een niet-gecertificeerde plek in Rusland verboden is.
Toegang geweigerd
Maar ook in het dorpje Zuzki, in de regio Smolensk, stoppen de Nederlandse vrachtwagens. Toen de inspecteurs daar poolshoogte wilden nemen, werden ze niet eens toegelaten.
Wel concludeerden ze dat het 'niet plausibel' is dat de locatie aan de eisen voldoet, op basis van filmpjes, foto's en documenten die de uitbater buiten het hek liet zien.
Een andere locatie in de regio Smolensk waar Nederlandse vrachtwagens stoppen, kán geschikt gemaakt worden, concludeerden de Duitsers, maar is het nog niet. Datzelfde geldt voor een plek in Samarskiy, in de regio Samara.
Geen boetes
Ondanks dat ook Nederlandse transporteurs zich duidelijk niet aan de regels hebben gehouden, zeker niet Staryi Buyan, wil de NVWA geen boetes opleggen met terugwerkende kracht. Volgens de voedsel- en warenautoriteit is niet duidelijk of dat juridisch mogelijk is, aangezien de mogelijke vergrijpen zich in Rusland af hebben gespeeld.
De NVWA wil niet zeggen om welke bedrijven het gaat. Wel is duidelijk dat er normaal gesproken enkele tientallen diertransporten naar Rusland vertrekken.
Geen zorgen
Henk Bleker, voorzitter van brancheorganisatie Vee & Logistiek, maakt zich niet zo'n zorgen over de signalen dat de bedrijven die hij vertegenwoordigt de regels met voeten treden. Volgens Bleker is er slechts één rustplaats die door Nederlandse exporteurs wordt aangedaan die in het Duitse onderzoek wordt genoemd.
Uit de analyse van RTL Z blijkt echter dat vier van de vijf rustplaatsen worden behandeld in het onderzoek en dat ze geen van allen aan de regels voldoen. Daarmee geconfronteerd zegt Bleker dat er misschien twee onderzoeken zijn.
De NVWA heeft het echter maar over één onderzoek en Bleker reageerde niet meer op een bericht waarin hem gevraagd werd om te checken of hij inderdaad hetzelfde onderzoek voor ogen heeft.
**update 19.39 uur**
In een aanvullende reactie laat Bleker weten dat er zelfs drie onderzoeken zijn over de rustlocaties in Rusland. De voorman van Vee & Logistiek laat weten ook bekend te zijn met het rapport op basis waarvan de NVWA heeft ingegrepen.
Op de vraag of hem is opgevallen dat daarin niet één, maar vier locaties waar Nederlandse transporteurs stoppen aan bod komen, antwoordt Bleker: "Er is één [rustlocatie] die volgens een Duits rapport geheel niet aan de eisen voldoet. Die werd gebruikt - zeker niet frequent - en die heeft de sector zelf van de lijst gehaald en daarmee is export naar Noordoost-Rusland onmogelijk geworden."
Garanties gevraagd van de Russen
Vee & Logistiek gaat de leden niet aanspreken op het overtreden van de regels. "Wij zijn geen controle-instantie", aldus Bleker. Wel zou hij exporteurs altijd adviseren om de lat zo hoog mogelijk te leggen voor zichzelf.
Bleker denkt dat er met een beetje geluk al vanaf 1 juli weer gereden kan worden. Daarvoor vraagt hij garanties van de Russische autoriteiten dat de rustplaatsen waar de Nederlandse transporteurs komen voldoen aan de Europese eisen.
Bovendien heeft de sector aangeboden om live de locatie van de transporten door te geven. Volgens Bleker lijkt het erop dat dat genoeg zou zal zijn om de NVWA en het ministerie gerust te stellen.
1 juli
Of het doel van Bleker om voor 1 juli tot een akkoord te komen met de NVWA en het ministerie, om weer te kunnen gaan rijden, haalbaar is, is niet duidelijk. De NVWA reageerde nog niet op vragen over het tijdspad en de stand van de onderhandelingen.
