Wereldwijd zitten er tot zo’n 400.000 bemanningsleden vast op zee door de coronacrisis. Zo ook duizenden zeevarenden onder Nederlandse vlag. In ons land zitten vooral visumstrubbelingen de scheepvaart in de weg: "In Duitsland zijn ze een stuk minder streng dan in Nederland."
Een essentiële schakel voor onze handel, de zeescheepvaart, zit al maanden met de handen in het haar. Reden: veel bemanningsleden zitten vast. Een op de vijf zeevarenden loopt op dit moment tegen corona-problemen aan: landen die helemaal geen buitenlanders toelaten en dus ook niet over laten stappen naar een ander schip, landen die hun eigen staatsburgers niet eens meer toelaten of die een visumsysteem hebben dat in coronatijd alles behalve naar behoren werkt.
En dat alles leidt tot grote problemen. De scheepvaart werkt namelijk volgens een 'mannetje voor mannetje'-systeem: er kan pas een 'nieuw' bemanningslid op een schip, als het andere bemanningslid het schip mag verlaten. Heeft een van de twee een probleem, geen visum of iets anders, dan kan de ander dus ook geen kant op.
Elk land z'n eigen regels
De Internationale Maritieme Organisatie heeft inmiddels een protocol opgesteld voor veilige bemanningswisselingen, maar veel overheden lijken het niet op te pakken, schrijft de Financial Times. De industrie wil daarnaast dat zeevarenden officieel 'vitale werknemers' worden, zodat er geen obstakels meer zijn en ze op een onbelemmerde manier kunnen reizen. Ook daar trekken sommige landen zich niks van aan.
Ook in Nederland gaat het niet op rolletjes, vertelt directeur van de branchevereniging voor de scheepvaart Annet Koster, al zit er wel enige vooruitgang in. "Samen met KLM zijn er luchtbruggen gecreëerd. Bemanningsleden kunnen nu toch van boord en per vliegtuig terug naar hun familie gaan."
Een opluchting voor veel zeevarenden. Sommigen zitten door de vertraging langer dan een jaar op zee. "Moet je voorstellen dat je in februari afgelost had moeten worden, en dat je daarna onverwacht nog maanden moet blijven. Dan ben je dus máánden langer op zee en je hebt geen idee wanneer het voorbij is. Die uitzichtloosheid doet niemand goed."
Visum aanvragen is hels karwei geworden
Er zit dus wat beweging in de zaak, maar het visumsysteem is nog altijd een flinke hobbel in de weg in deze moeilijke tijden. Een visum krijgen in coronatijd is namelijk een hels karwei geworden. Koster: "Stel, je wil Filipijnse bemanningsleden in een Nederlandse of andere EU-haven laten aanmonsteren. Een Filippijn vraagt dan normaal een visum aan op de Nederlandse ambassade in hoofdstad Manilla."
Maar dat feest gaat nu niet door: ambassades hebben hun visumloket tijdelijk dichtgegooid. Dus moet je nu een 'visum upon arrival' (VoA) aanvragen. Koster: "Maar de Nederlandse overheid stelt allerlei voorwaarden aan zo'n VoA. Je mag alleen een zeevarende aan boord laten aanmonsteren in een Nederlandse haven. Daarnaast moet je schip varen onder Nederlandse vlag of van een Nederlandse rederij zijn. Die voorwaarden werken vrij beperkend, want er zijn genoeg internationale reders die graag Filipijnen invliegen op Amsterdam, die dan in Rotterdam weer aan boord gaan."
Ook kun je niet meer in buitenlandse havens in de buurt van Schiphol, bijvoorbeeld in Antwerpen of Hamburg, zeevarenden aan laten monsteren.
Duitsland minder streng
Die criteria zijn opgesteld door de Nederlandse overheid, niet door Brussel. Nederland kán het dus anders aanpakken. "In Duitsland zijn ze een stuk minder streng dan in Nederland. Daar kan voor iedere niet-EU-zeevarende een VoA worden aangevraagd", zegt Koster.
Niet alleen de criteria mogen van Koster wel wat minder streng, ook het maximum aantal VOA’s dat in Nederland per dag kan worden verstrekt 65, maakt het de sector moeilijk. "In deze tijd hebben we er zeker meer dan100 nodig."
De overheid zou ook visa tijdelijk kunnen verlengen of visumeisen kunnen versoepelen. Probleem is ook dat als er maar zo weinig zeevarenden via Schiphol ons land binnen kunnen komen, het voor de KLM niet lonend is om vliegtuigen speciaal voor zeevarenden te laten vliegen.
Regelgeving in Brussel veranderen gaat niet zo snel
"Ik heb begrip voor de positie van de Nederlandse overheid in deze tijd. Ze denken ook veel out of the box mee. Maar het kan nog steeds beter", zegt Koster. "Bovendien ligt een deel van de besluitvorming ook in Brussel, zoals het feit dat er biometrische identificatie (bijvoorbeeld een vingerafdruk, red.) nodig is voor een VoA. Aangezien er maar een beperkt aantal biometrische zuilen op Schiphol zijn, ontstaat er daardoor ook vertraging. En daar verandering in brengen, samen met 27 andere lidstaten, duurt lang."
