Een halvering van het gemiddelde rendement, een verdubbeling van het aantal verlieslijdende zorginstellingen, en een stijging van het aantal instellingen dat op het strafbankje van de bank zit. De Nederlandse zorgsector zit in financieel zwaar weer.
Dat zorgwekkende beeld komt naar voren uit de jaarlijkse zorgbarometer, die advies- en accountantskantoor EY vandaag presenteert. EY analyseerde de financiële jaarverslagen van 785 Nederlandse zorginstellingen, met een gezamenlijke omzet van bijna 80 miljard euro.
Vooral instellingen in de geestelijke gezondheidszorg en langdurige zorg zitten in de hoek waar de klappen vallen.
Opdrogen coronaregelingen
Volgens accountant en sectorleider gezondheidszorg van EY Rob Leensen is de situatie van de Nederlandse zorginstellingen lange tijd niet zo zorgwekkend geweest. Hij wijt dat onder meer aan het 'opdrogen van regelingen waarmee de overheid de gevolgen van corona voor zorginstellingen compenseerde'.
De overheid compenseerde zorginstellingen niet alleen voor het verlies aan productie, maar ook voor gestegen verzuimkosten. Dat ziekteverzuim liep afgelopen jaar verder op, mede als gevolg van hogere werkdruk door de coronapandemie.
Hoger verzuim
"Vroeger streefden de meeste zorginstellingen naar een verzuim van 4 procent. Vorig jaar liep het verzuim echter op van 6 naar bijna 8 procent. En er zijn zelfs ouderenzorginstellingen waarbij het verzuim op 12 procent ligt", aldus Leensen.
De vooruitzichten voor de toekomst zijn nog zorgwekkender, waarschuwt de zorgaccountant. Zo werd de langdurige zorg vorig jaar nog één op één gecompenseerd voor hogere verzuimkosten. "Maar dat is dit jaar afgelopen. Daarnaast zijn er dit jaar nieuwe cao's afgesloten waarin de lonen als gevolg van de inflatie sterk stijgen. Daardoor wordt de situatie nog ingewikkelder. Ik houd mijn hart vast", aldus de accountant.
EY berekende dat elk procentpunt hoger verzuim bij zorginstellingen leidt tot een 0,7 procent lager bruto bedrijfsresultaat.
Halvering rendement
Volgens het advies- en accountantskantoor daalde het gemiddelde rendement van zorginstellingen vorig jaar van 1,9 naar 1,1 procent. Omdat een aantal slecht presterende instellingen de publicatie van hun jaarcijfers heeft uitgesteld, verwacht EY dat dit percentage uiteindelijk nog verder zal dalen, tot onder de 1 procent. Daarmee is het rendement gehalveerd.
Het aantal zorginstellingen dat verlies lijdt, verdubbelde vorig jaar. In de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg was dat zelfs 2,5 keer zo hoog. Mede als gevolg van die trends voldoen steeds méér zorginstellingen niet meer aan de afspraken die ze met hun banken over de financiering hebben gemaakt, constateert EY.
Een groeiend aantal instellingen zit bij de bank inmiddels, zoals dat heet, in 'bijzonder beheer'. Zorginstellingen lopen in die gevallen bij hun bedrijfsvoering strak aan de leiband van de bank. Concrete aantallen geeft de analyse overigens niet.
Financieringsproblemen
Ook nam de gemiddelde kredietwaardigheid van zorginstellingen vorig jaar af, blijkt uit de analyse. Dat kan ertoe leiden dat zij moeilijker financiering kunnen ophalen, en er meer voor moeten betalen.
Dat leidt soms tot heel vervelende situaties, vertelt Leensen. "Ik ken een verpleeghuis dat bezig is met nieuwbouw waarvoor het financiering van de bank had. Maar omdat de omzet terugliep, werden de financieringsafspraken niet meer gehaald. Daarom moest de bouw, die al was begonnen, worden stilgelegd."
Geen dreiging faillissementen
EY voorziet als gevolg van de verslechterde situatie niet direct dat zorginstellingen failliet gaan zoals enkele jaren geleden, toen enkele ziekenhuizen en verslavingszorgverlener Victas bankroet gingen.
"Veel leningen zijn afgesloten bij Nederlandse banken, en die begrijpen de zorgsector goed. Zij begrijpen dat de instellingen er vaak niet alleen voorstaan. Wij zien niet dat banken hun leningen opeisen, maar wel de hand op de knip doen", aldus strategisch adviseur Ralph Poulssen van EY. "Dat betekent echter dat zorginstellingen minder makkelijk kunnen investeren in noodzakelijke innovaties."
Ingrijpen nodig
Volgens Leensen en Poulssen moeten de partijprogramma’s voor de komende verkiezingen antwoord geven op de vraag hoe de trends moeten worden gekeerd. "Wat ons betreft is de zorg nu wel een 'brandend platform' geworden. De politiek, maar ook de zorginstellingen zelf en de samenleving moeten ingrijpen. Dan moet men denken aan slimmer organiseren, bijvoorbeeld door digitalisering."
Volgens de twee EY-partners moet ook worden nagedacht over een stelselwijziging, waarbij 'meer wordt ingezet op de voorkoming van zorg dan alleen op het opkalefateren van mensen en het financieren van ziekenhuisbezoeken en pillen.'
Mogelijk moeten Nederlanders genoegen nemen met een iets minder hoge kwaliteit van en keuzevrijheid in de zorg, zeggen zij. "Mensen moeten eraan gaan wennen dat er geen ziekenhuis om de hoek meer is, dat morgen om 9 uur beschikbaar is", aldus Leensen.
"Daarvoor zijn gewoon geen middelen meer, niet financieel en niet in mankracht. Dat betekent misschien soms dat je van een cijfer 9 naar een 7 moet. De Nederlandse gezondheidszorg is goed, dus daarvoor is wel ruimte."
