Met ingang van vandaag is niet alleen de import van Russische ruwe olie naar Europa verboden, er mogen ook geen diesel, kerosine en andere producten meer verscheept worden. Voor een tekort aan brandstoffen hoeven we volgens analisten voorlopig niet te vrezen. Wel gaan we het merken aan de pomp.
Sinds 5 december mocht er al geen ruwe olie uit Rusland meer naar EU-landen getransporteerd worden. De EU heeft deze maatregel ingesteld als straf voor de oorlog die het land is begonnen in Oekraïne. Doel van de sanctie is om Rusland in de portemonnee te raken, en daarmee de oorlogskas van president Poetin.
Deel twee van importverbod
Het importverbod komt in twee delen, en vandaag is deel twee van kracht. Dan is ook de import van geraffineerde olieproducten zoals kerosine en diesel verboden. Dat heeft gevolgen, want bijna de helft van alle diesel die in januari door de EU werd geïmporteerd kwam uit Rusland, vertelt Lars van Wageningen. Hij is analist van Insights Global, een marktonderzoeks- en adviesbureau voor de energie-industrie.
Het naderende verbod heeft daar ook mee te maken, legt Van Wageningen uit. Om tekorten te voorkomen, hebben handelaren hun opslagtanks flink gevuld. In Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen (de zogeheten ARA-regio) waren de tanks voor het laatst zo goed gevuld in juli 2021. "Dat geeft ook wel aan dat er nog steeds veel behoefte aan is", zegt de analist. Van alles wat er naar de ARA-regio komt, was in januari 30 procent afkomstig uit Rusland.
Rusland heeft haast
Het naderende importverbod heeft ook op een andere manier nog effect: Rusland probeert de afgelopen weken ook extra veel te exporteren. Van Wageningen vermoedt dat hun diesel en andere geraffineerde producten daarbij met een korting worden aangeboden. "Dan hebben ze dat geld in ieder geval nog binnen wanneer Europa als grootste klant wegvalt", zegt hij.
Omdat de opslagen zo goed gevuld zijn, verwacht Van Wageningen geen tekort. Hij krijgt bijval van Hans van Cleef, energieanalist van lobbybureau Publieke Zaken. "Er zal maandag geen stress zijn op de markten", verwacht Van Cleef.
Wel stijgen de prijzen aan de pomp, verwachten de twee analisten. Diesel en kerosine blijven nodig en dus moet gezocht worden naar alternatieve leveranciers. Bijvoorbeeld in de VS, het Midden-Oosten of China. Van Cleef verwacht daarom een verschuiving van de wereldhandel.
Brandstof moet van verder komen
Ook India zal in het gat springen dat open ligt als Rusland niet meer mag exporteren, vult Van Wageningen aan. Ongeacht waar de brandstoffen vandaan komen: ze komen van verder dan vanuit Rusland. "En een langere reis betekent een hogere kostprijs", vat de analist samen.
Ook minister Rob Jetten (Klimaat en Energie, D66) sluit niet uit dat de prijzen inderdaad kunnen stijgen. Hij wijst wel op de goed gevulde voorraden, en het feit dat er in Nederland veel raffinaderijen zijn waar diesel mee geproduceerd kan worden.
Bij ondernemersvereniging VNO-NCW maken ze zich nog geen enorme grote zorgen over een eventueel tekort aan de pomp. "We verwachten wel dat de prijzen gaan stijgen, vooral van diesel", vertelt woordvoerder Kees Bakhuis.
Noodplan overheid
Mocht onverhoopt toch een tekort ontstaan, dan is er een noodplan van de overheid. In het zogeheten Landelijk Crisisplan Olie staan maatregelen die getroffen kunnen worden tijdens een oliecrisis.
Het belangrijkste onderdeel is het distributieplan. Oftewel hoe de schaarse diesel verdeeld zal worden in geval van nood. Dit plan moet nog verder uitgewerkt worden. Een ding is al wel duidelijk: in geval van oorlog is het leger als eerste aan de beurt.
Er zijn nog andere sectoren die voorrang krijgen als brandstof op rantsoen gaat. Welke beroepsgroepen dit precies zijn, moet nog worden uitgewerkt. "Als we echt in een geval van nood komen, met te weinig diesel in Noordwest-Europa, dan zullen we ervoor zorgen dat de hulpdiensten, de ziekenhuizen, en de supermarkten beleverd kunnen blijven worden", legt minister Jetten uit.
Cruciale beroepen
Er is al wel een grove indeling, op basis van de lijst van cruciale beroepen uit de coronacrisis. Het leger, de zorg en het transport van levensmiddelen zit in groep 1, de belangrijkste beroepen. Vanzelfsprekend zitten daar ook de hulpdiensten in, maar ook transporteurs van brandstoffen en journalisten.
In de op één na belangrijkste groep zitten bijvoorbeeld vuilnisophalers, leraren, openbaar vervoer en monteurs of andere diensten voor het repareren van belangrijke infrastructuur.
Alle brandstofverbruikers die niet in de eerste twee groepen horen, gaan op rantsoen. Hoe dit in z'n werk gaat, is nog de vraag. Dat kan met een pasjes- of bonnetjessysteem, om zo ook te voorkomen dat automobilisten uit het buitenland in Nederland komen tanken.
