Het nieuws over stikstofboeren domineerde de krantenkoppen en tv-uitzendingen het afgelopen jaar. Maar hoe was het voor de boeren zelf? Carla en Erwin Evers in Hezingen vechten voor het voortbestaan van hun pluimveebedrijf Evers - Te Koppele dat in en vlakbij Natura 2000-gebied ligt. "Als er geen boeren meer zijn, wie onderhoudt het gebied dan?"
"Ik vond het stikstofkaartje belachelijk", blikt Carla Evers, die ook lijsttrekker is voor BBB in Overijssel, in haar boerderij terug op vrijdag 10 juni 2022. "Stikstof wordt als maat genomen van hoe het met de natuur gaat, maar het gaat bijvoorbeeld ook om waterhuishouding en bodemonderhoud."
Volgens Evers gaat het land op slot door de focus van de overheid op stikstof. "Veel boeren moeten weg, maar het natuurprobleem blijft."
'Oale groond'
Carla komt oorspronkelijk uit de Achterhoek, maar trok vijftien jaar geleden bij haar man in om te helpen met zijn pluimveebedrijf, dat ruim 14.000 kippen en een kleine 1500 hanen telt. Naast het houden van pluimvee verbouwen ze ook tarwe om te voeren aan de kippen.
"De familie van Erwin boert hier al sinds 1400. Familiegrond is heilig. 'Oale groond', zoals men dat noemt in Twente, verkoop je niet. Wij hebben geen kinderen, maar een achterneef van Erwin wil het bedrijf graag overnemen. Ook een 'Evers'."
Ze kijkt naar de muur, waar een ingelijste stamboom hangt. Eenmaal buiten wijst ze op de akkergronden en de bossen rondom de boerderij. De stallen met kippen staan aan de andere kant van het erf.
'Domme' boeren
De grond van Carla en Erwin Evers ligt deels in het Natura 2000-gebied Springendal & Dal van de Mosbeek, dat 1225 hectare beslaat en aan het noorden voor ruim tien kilometer grenst aan Duitsland. Opmerkelijk is dat de helft van het natuurgebied in handen is van particulieren zoals de familie Evers.
"De Natura 2000-gebieden zijn in 1992 bepaald en de selectie is gedaan door natuurpartijen en het ministerie van LNV, zonder landbouworganisaties. Dat is dom geweest van ons boeren. Sindsdien loopt de overheid aan onze grond te trekken. Of we de grond niet willen verkopen."
Om de invulling rondom de Natura 2000-gebieden in goede banen te leiden, moeten de provincies per gebied met alle belanghebbenden bekijken wat nodig is om de natuur beter te beschermen.
Natura 2000
Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden, waarin bepaalde dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving worden beschermd om de biodiversiteit te behouden. Deze beschermde gebieden zijn door de EU-lidstaten zelf aangewezen op basis van de Vogelrichtlijn (1979) en de Habitatrichtlijn (1992). In de richtlijnen wordt ingegaan op het beschermen van soorten en leefgebieden.
Slechte film
"We bezitten 24 hectare, waarvan de helft is uitgeroepen tot Natura 2000-gebied. Na overleg met de provincie is negen hectare al omgezet naar natuur met een verplicht natuurbeheerpakket. Hiervoor hebben we akkerbouwgrond teruggekocht, zes kilometer verder weg van Springendal & Dal van de Mosbeek", legt Evers uit.
Een ander stuk van negen hectare van de familie Evers heeft ook maatregelen opgelegd gekregen vanuit de overheid. Zo moet een stuk akkerbouwgrond permanente grasgrond worden en een ander stuk grond valt via het bestemmingsplan onder 'natschade'. Evers: "Dat moet waterrijk blijven voor de natuur, waardoor het minder goed te gebruiken is als landbouwgrond."
Carla Evers zucht als ze haar verhaal doet. Ze heeft het gevoel in een slechte film te zitten. "Dit gebied in Noordoost-Twente is ontgonnen door boeren. Een boer die sinds 1350 boert, is onlangs uitgekocht. De laatste paar jaar zijn er zes boeren in de directe omgeving verhuisd."
In onderstaande video legt politiek verslaggever Marieke van de Zilver een ander probleem van de stikstofproblematiek uit: de kloof tussen stad en platteland.
Stikstof legt ander probleem bloot: de kloof tussen stad en platteland
Luchtwasser
Hun allerliefste wens is om op de huidige plek te blijven boeren. Daar willen ze alles aan doen en een gang naar de rechter wordt niet uitgesloten. "We zijn lid van allerlei clubs zoals de Vruchtbare Kringloop Akkerbouw voor duurzame bodem en Boeren voor Drinkwater voor schoner grondwater en minder stikstof."
Ook zijn Carla en Erwin druk bezig met stikstofreductie. "Onze oplossing is om lucht uit de stal eerst door een nieuw ontwikkelde luchtwasser van Vencomatic te laten gaan. Deze gezuiverde lucht heeft 90 procent minder stikstof", legt Carla uit.
"Alleen is deze methode, die volop getest is in Noord-Brabant, nog niet door de overheid erkend en gewaarborgd. Ze willen er niet eens naar kijken."
Laatste boer
Carla verwoordt wat veel boeren voelen. Dat de overheid eenzijdig bepaalt of een boerenbedrijf wel past in een gebied. Ze kijkt naar het Natura 2000-gebied verderop. "Kijk, daarachter ligt Duitsland al. Volgens het stikstofkaartje moesten we op onze gronden gedeeltelijk 95 procent en gedeeltelijk 70 procent reduceren en dat terwijl vijftig procent van de stikstof waar ik bij mijn bedrijf op word afgerekend, van over de grens komt", zegt ze.
Uit grafieken van het RIVM blijkt dat gemiddeld genomen ongeveer 40 procent van de stikstofuitstoot in Springendal & Dal van de Mosbeek uit Duitsland komt.
"Ook al gaat de laatste boer weg uit het gebied, dan halen we nog niet de norm die we moeten halen. Noordoost-Twente is in het geding. Als er geen boeren meer zijn, verdwijnt het authentieke karakter van het gebied", besluit Carla.
Reactie ministerie van LNV
In een reactie op de claim van Carla Evers dat het ministerie niet naar de luchtwasser van Vencomatic kijkt, laat een woordvoerder het volgende weten. "Het ministerie van LNV is bekend met het ECO Air Care-systeem van Vencomatic. Dat systeem is overigens geen 'gewone' luchtwasser, maar een totaalconcept, waarvan de luchtwasser onderdeel is. De verwachting is dat dit systeem leidt tot zogenoemde brongerichte emissiereductie."
Op deze manier moeten veehouders de uitstoot van schadelijke stoffen zoveel mogelijk voorkomen door bijvoorbeeld urine en mest te scheiden onder de roostervloer. Het ministerie verwijst naar de Kamerbrief die op 25 november is verstuurd. "Dit onderwerp heeft de volle aandacht van het ministerie. In de 25-novemberbrief wordt het beleid voor het bevorderen van innovatie van emissiearme stalsystemen uiteengezet. Onder het vorige kabinet is al ingezet op het ondersteunen van veehouders die willen investeren in innovatieve, brongerichte verduurzaming van stallen."
Het ministerie geeft aan dat er op 26 september subsidie is verleend aan een innovatieproject met de luchtwasser van Vencomatic. "Het gaat om een samenwerkingsverband waarbij ook de veehouder in het artikel betrokken is. In 2022 is aan twee projecten subsidie verleend om verder onderzoek en ontwikkeling van het ECO Air Care systeem mogelijk te maken. Een project vindt plaats bij een bedrijf met vleeskuikenouderdieren en het andere project bij een vleeskuikenbedrijf."
Over een eventuele erkenning en waarborging van de luchtwasser zegt het ministerie dat metingen naar emissiereductie worden gedaan door een onderzoeksorganisatie. "De meetresultaten kunnen ook gebruikt worden voor een eventuele erkenning. Daarvoor moet wel een verzoek bij RVO worden ingediend. Metingen moeten gedaan worden gedurende een jaar, om zo seizoenseffecten uit te sluiten. En er moet op meerdere bedrijven gemeten worden."
