Het nieuws over stikstofboeren domineerde het nieuws het afgelopen jaar. Maar hoe was het voor de boeren zelf? Jos Bolk van Natuurkoeien boert in en net buiten een Natura 2000-gebied en produceert rundvlees met oog voor dier en natuur. "Mijn profiel is het toekomstprofiel van de boer en mij draaien ze de nek om."
"Het beroemde stikstofkaartje van het kabinet sloeg in als een bom", blikt Jos Bolk, nummer 10 op de lijst van de BBB Gelderland voor de komende Provinciale Staten verkiezingen, aan de keukentafel terug op de tiende juni van vorig jaar. Uit het kaartje bleek dat zijn bedrijf voor te veel stikstof in Natura 2000-gebied zorgt. Met andere woorden: hij is een piekbelaster en moet verdwijnen.
"Ik ben klaar, was mijn eerste reactie. Maar na een dag wilde ik door. Ik roei mijn hele leven met mijn boerenbedrijf al tegen de stroom in." Wat de situatie nog wranger maakt, is dat zijn Duitse collega enkele kilometers verderop zich geen zorgen hoeft te maken over de toekomst.
Fokkerij
De familie van Bolk boert al al sinds 1860 en sinds 1976 in het Gelderse Aerdt. "Mijn vader mestte dieren vet voor massaproductie, ik ben dertig jaar geleden begonnen met de fokkerij. Omdat we in en tegen het natuurgebied Gelderse Poort zitten, wist ik dat we moesten veranderen qua bedrijfsvoering om te kunnen overleven."
Natuurkoeien is een bedrijf met 270 hectare grond en 400 dieren. "We hebben 100 zoogkoeien, 100 kalfjes en honderd oudere en jonge stieren", vertelt Bolk als we langs de stallen lopen en hij de dieren voer geeft. "De stieren dekken elders en gaan op een gegeven moment naar de slacht. Onze koeien en stieren grazen in de natuur en zorgen zo voor het landschapsonderhoud."
De dieren van Bolk grazen op veel vierkante meters. Natuurkoeien is het eerste fokbedrijf dat een Beter Leven keurmerk met twee sterren kreeg. "En omdat de kruiden en het gras niet volledig geschikt zijn als voeding, bedrijven we ook nog landbouw om het voer voor de dieren aan te vullen. We zijn circulair."
Grazende koeien
Bolk is heel lang teleurgesteld geweest na het stikstofkaartje. Inmiddels wordt hij steeds bozer. "Als we goed kijken naar de stikstofuitspraak, weten we eigenlijk nog niets. Dat is zwaar kut. Men zegt heel veel, maar doet niets met het rapport Remkes", uit hij zijn frustratie.
"Daarin staat dat de overheid opdracht heeft gekregen om goed te definiëren wat piekbelasting is. Maar wat doet de overheid? 2500 bedrijven opkopen. Dat is de oplossing niet."
Om de ingewikkelde situatie van zijn bedrijf te laten zien, rijden we met de tractor naar de dijk. "Kijk, een klein deel van onze grond en stallen ligt tegen de Gelderse Poort aan", zegt Bolk. "Maar 80 procent zit in Natura 2000-gebied", vervolgt hij terwijl hij zich omdraait en wijst naar zijn stallen en de grazende koeien in de uiterwaarden bij de Oude Waal.
"We moeten daarom voldoen aan strenge regels als het gaat om faunabeheer. Zo mogen we grasland niet omploegen naar akkerland. Maar het is fantastisch werk om te doen."
Problemen
Wat de huidige onzekere situatie moeilijker te verteren maakt, is een bezoek van voormalig landbouwminister Carola Schouten aan Natuurkoeien in 2020. "Ze sprak de mooie woorden dat het we het bedrijf van de toekomst waren. 'Zo willen we het', zei ze letterlijk", blikt hij hoofdschuddend terug.
Volgens Bolk is zijn natuurvriendelijke manier van bedrijfsvoering moeilijker dan gemiddeld. "We hebben hoge investeringskosten aan grond en onroerend goed van wel een miljoen euro tegenover een relatief lage omzet, bij 100 dieren ongeveer drie ton. Intensieve landbouw heeft maar de helft van de gebouwen en veel minder grond nodig."
Door de publicatie van het stikstofkaartje en de daaropvolgende onzekerheid loopt Bolk nu ook tegen andere problemen aan. "Een stal van mij in het Natura 2000-gebied heeft een te laag dak voor een stier om te dekken. Bij de daad zit hij met zijn kop tegen het dak aan. Ik wil daarom graag dat dak vervangen, ook vanwege het asbest dat erin zit. Maar dat kan niet. Banken willen geen euro meer aan mij lenen."
Eenmaal terug op het erf kijkt Bolk zuchtend vooruit. "Ik denk dat ik half januari een briefje krijg van de overheid met een uitkoopbod. Maar ik ga niks doen, ik blijf lekker zitten. Ik heb alle vergunningen om hier te mogen boeren, dus ik denk dat ik juridisch sterk sta."
Lachertje
Op 22 november maakte het kabinet bekend dat ze boeren met een piekbelasting een uitkoopsom van 120 procent willen bieden. Maar voor Bolk is dat een lachertje. "Zeker met deze inflatie. Ik wil een uitkoopbod wel toetsen aan de wet en naar de rechter gaan. Als ik dan verlies, stop ik met mijn bedrijf en stop ik met boeren."
De eerste vijftien jaar had Bolk een fulltimebaan naast het boerenbedrijf. "Puur voor het geld om mijn boerenbedrijf op te bouwen. Ik heb de leeftijd en energie niet meer om een bedrijf vanaf nul op te bouwen."
Bolk ziet veel collega's worstelen met de huidige onzekerheid. "Het gevoel overheerst dat de overheid regels van bovenaf oplegt zonder maatwerk. Ons boeren hangt continue een zwaard van Damocles boven het hoofd. Ik kan me voorstellen dat er veel collega's psychisch aan onderdoor gaan", zegt hij strijdlustig.
"Ik ben geen complotdenker, maar soms heb ik het idee dat de overheid het oppervlakte probleem in Nederland op deze manier wil oplossen. De boeren hebben namelijk genoeg grond. Ik geef niet zomaar op. Dit bedrijf is mijn levenswerk. Ik heb er alles voor gegeven."
