Zouden rijksambtenaren, politieagenten, rechters en militairen niet net zo'n salarisverhoging en bonus moeten krijgen als het NS-personeel? Nee, luidt een advies aan minister van Financiën Sigrid Kaag. Het is een forse uitgave en het verpest de onderhandelingspositie in de toekomst, waarschuwen haar ambtenaren.
Na maanden onderhandelen bereikten NS en de vakbonden 11 september een akkoord over een cao. Het resultaat, afgedwongen met enkele stakingen, loog er niet om.
Bij elkaar opgeteld gaat spoorpersoneel er in anderhalf jaar in totaal ruim 9 procent op vooruit. Daarbovenop krijgen NS'ers twee keer een bonus van 1000 euro.
Wat nu als vakbonden hetzelfde eisen voor ambtenaren van ministeries? Of politieagenten, soldaten of rechters en officieren van justitie? Al deze groepen vallen direct onder een ministerie, en hun cao's dus ook.
Wachten op koopkrachtreparatie
Stel dat bijvoorbeeld minister van Defensie Kajsa Ollongren zich bij partijgenoot Kaag meldt met de vraag: "Ik wil mijn militairen net zo'n hoge loonsverhoging geven als de conducteurs en machinisten van NS hebben gekregen. Kan dat?"
Beter van niet, al was het maar om de uitwerking van het koopkrachtreparatiepakket af te wachten, luidt het ambtenarenadvies aan Kaag. Bovendien, voegen zij toe, volgt het kabinet altijd de ontwikkelingen in de markt als het gaat om de lonen. De lonen nu verhogen zoals NS gedaan heeft, zou deze systematiek in de war schoppen.
Het gevolg is wel dat de lonen in de sectoren waar het kabinet verantwoordelijk voor is met ongeveer 3 procent stijging flink achterblijven bij de jaarinflatie van bijna 10 procent. Voor volgend jaar wordt wel een inhaalslag verwacht, waarbij de lonen gemiddeld met 3,7 procent zullen stijgen en het leven naar verwachting 2,6 procent duurder zal worden.
Gat tussen lonen en inflatie
Dat het gat tussen lonen en inflatie dit jaar zo 'uitzonderlijk groot' is, komt omdat voor ambtenaren in februari wordt bepaald in welke mate de lonen kunnen stijgen, op basis van de verwachting van het Centraal Planbureau. Deze marge wordt vervolgens niet meer bijgesteld tijdens het jaar.
Bij de NS is dit onder druk van de bonden wel gebeurd. Het resultaat is dat daar een loonstijging is afgesproken die veel hoger ligt dan wat er voor ambtenaren aan bandbreedte is afgesproken.
Forse extra kostenpost
Stel dat de lonen van rijksambtenaren, agenten, rechters en militairen dit jaar ook met 5,5 procent omhoog zouden gaan, dan kost dat het kabinet jaarlijks 580 miljoen euro extra aan salarissen. Als die verhoging met terugwerkende kracht ingaat, levert dat nog eens een extra kostenpost van 350 miljoen euro op.
Er kleeft nog een nadeel aan het volgen van het voorbeeld van de NS, waarschuwen de ambtenaren. Als het kabinet dat zou doen, maakt dat de weg vrij voor vakbonden om ook in andere situaties koopkrachtreparatie via de lonen te eisen. En dat verzwakt de onderhandelingspositie in de toekomst.
En het zou voor extra smeekbedes om geld uit de zorg en het onderwijs kunnen zorgen, waarschuwen de ambtenaren. In die sectoren onderhandelt het kabinet weliswaar niet mee over de cao's, maar is het wel verantwoordelijk voor de financiering.
Eenmalige bonus lagere salarissen
Stel dat het kabinet toch iets van het voorbeeld van NS wil volgen, dan 'valt te overwegen' om ook een eenmalige bonus uit te delen aan mensen met lagere salarissen. Eenmalig 1000 euro voor hen komt de staat op 182 miljoen extra aan uitgaven te staan.
Als alle werknemers die onder deze cao's vallen zo'n bonus zouden krijgen kost dat 318 miljoen euro. Mocht het kabinet ook al het zorg- en onderwijspersoneel een eenmalig extraatje van 1000 euro willen geven, dan kost dat bij elkaar opgeteld bijna 2 miljard euro.
Nadeel: gevolg voor toeslagen
Een bonus alleen voor de groep uit de lagere verdiepingen van het loongebouw kost in totaal ruim 1,1 miljard. Maar, voor die groep doet het kabinet ook al het nodige, merken de ambtenaren op. Denk bijvoorbeeld aan de verhoging van het minimumloon met 10 procent.
En dan is er nog een ander nadeel. Zo'n eenmalige uitkering moet bruto uitbetaald worden en pakt dus netto lager uit. Maar het kan er wel voor zorgen dat iemand net het recht op een toeslag verliest, omdat deze worden bepaald aan de hand van het bruto inkomen. Dan schiet de ontvanger er dus weinig tot niets mee op.
