Het is onzeker of zogenoemde emissiearme stallen wel echt leiden tot minder stikstofuitstoot. Tot dat oordeel komt de Raad van State in drie zaken over varianten van dit soort stalsystemen. De uitspraak is een grote tegenvaller voor veehouders die zulke systemen gebruiken en kan verstrekkende gevolgen hebben.
Emissiearme stallen doen op papier de uitstoot van ammoniak (een stikstofverbinding) flink dalen. Volgens twee wetenschappelijke onderzoeken valt die afname in de praktijk echter tegen. Na lagere rechtbanken komt nu ook de hoogste bestuursrechter tot die conclusie.
Uitbreiding van de baan
De cijfers waar van uit wordt gegaan "bieden te weinig zekerheid dat de natuur geen schade oploopt", concludeert de hoogste bestuursrechter. Die zekerheid is volgens Europese natuurbeschermingsregels wel vereist is bij het verlenen van natuurvergunningen. Veehouders hebben zo'n natuurvergunning nodig als ze bijvoorbeeld willen uitbreiden, om er zeker van te zijn dat dit geen extra schade aan de natuur oplevert.
Het gaat in deze uitspraak om drie melkveehouders in de provincie Utrecht die hun koeien niet buiten laten grazen. Hun uitbreiding is met dit standpunt van de Raad van State voorlopig van de baan.
De uitspraak van de Raad van State heeft behoorlijk wat impact, zegt Jan Willen Erisman, hoogleraar milieu en duurzaamheid aan de Universiteit Leiden, tegen RTL Z. "De kans bestaat dat boeren die dit type stalsysteem al hebben moeten gaan aantonen dat hun uitstoot geen effect heeft."
Goede meetmethode ontbreekt
Ook de zorgen die boeren nu wellicht hebben over andere aanpassingen en emissiearme stalsystemen zijn terecht, zegt hij. "Het blijkt dat dit soort stalaanpassingen veel beter functioneren in een proefstal dan in de praktijk. Een van de grote aanpassingen die gedaan moet worden, is dat de boer zelf kan zien wat zijn emissies zijn, zodat hij aan de hand daarvan maatregelen kan nemen. Maar tot dusver ontbreekt het aan een goede meetmethode daarvoor."
In deze zaak heeft de Raad van State voor twee specifieke stalsystemen, A1.13 en A1.28, bepaald dat provincies er bij de beoordeling van een vergunningaanvraag niet meer klakkeloos van uit mogen gaan dat de stalsystemen echt doen wat ze beloven. In totaal zijn er ruim vijftig van dit soort emissiearme stalsystemen.
Nader onderzoek nodig
De uitspraak geldt niet voor deze andere typen emissiearme melkveestallen en ook niet voor emissiearme stallen in de pluimvee- en varkenshouderij.
De rechters zijn zich ervan bewust dat hun uitspraak het nog moeilijker zal maken voor melkveehouders om een vergunning te krijgen. "Maar de strenge Europese natuurbeschermingsregels waaraan Nederland zich heeft gebonden, laten een andere uitkomst niet toe."
In onderstaande video leggen we uit welke gevolgen te veel stikstof heeft voor de natuur:
Dit doet stikstof met de natuur: 'Helft plantensoorten op uitsterven'
Met nader onderzoek naar emissiearme stallen zal snel duidelijkheid geboden moeten worden, spoort de Raad van State de overheid aan. Het ministerie van Landbouw wil daar zo snel mogelijk onderzoek naar doen, zegt Erisman. "Zodat je zeker weet dat een technologie voldoet."
Boeren kunnen wat hem betreft nu beter even wachten met investeringen tot het beleid vanuit de overheid definitiever is. "Als je uitstoot met 20 procent omlaag moet, kun je dat nog af met nieuwe technieken. Als dat 40 tot 50 procent is wordt dat al lastiger. En er volgen ook nog opgaven voor klimaat en waterkwaliteit, die systemen voldoen nu ook nog niet. Even wachten dus."
