Een dutje doen op het werk, bij deze bedrijven mag het

Iedereen is weleens moe op het werk, maar met name mensen die (deels) 's nachts moeten werken, hebben het zwaar.

"Nachtelijk werk leidt tot verstoring van het bioritme. Dit heeft een negatief effect op ons cognitief, fysiologisch, psychisch en sociaal functioneren. Het is niet verwonderlijk dat nachtwerk daarom door velen als een last wordt ervaren", aldus Astrid Salet. Zij werkt op de intensive care van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) in Den Bosch.

Waarschuwing Gezondheidsraad

In 2017 kwam de Gezondheidsraad met een rapport over de risico's van nachtdiensten. Nachtwerkers hebben vaker slaapproblemen en andere kwaaltjes. Op lange termijn hebben ze zelfs meer kans op het krijgen van suikerziekte en hartproblemen.

Reden voor het JBZ om in 2018 een pilot op te zetten bij de verpleegkundigen die op de intensive care werkten. Kan een combinatie van specifieke maatregelen (voeding, lichtinterventie en powernaps) de nadelige gezondheidseffecten verminderen?

"Het aantal verpleegkundigen dat aangaf op de automatische piloot te werken, daalde tijdens de test van 78 naar 54 procent. Daarnaast nam het percentage verpleegkundigen dat zei te moeten vechten tegen de slaap tijdens de nachtdienst af van 79 procent naar 57 procent", zegt Salet.

66 procent van de verpleegkundigen gaf aan dat zij een afname hadden van buikklachten. Ten slotte nam het percentage verpleegkundigen dat zei niet veilig naar huis te kunnen rijden na de nachtdienst af van 46 naar 31 procent.

Veilig naar huis rijden

Wie in het Bossche ziekenhuis even wil pitten, kan kiezen uit een energypod en een speciaal massagebed. De pods en bedden staan op een rustige plaats op de intensive care. Iedereen kan op een zelfgekozen tijdstip, 's nachts en overdag, 20 minuten powernappen.

Salet: "90 procent van het personeel maakt er gebruik van. Vooral in de late nacht en de ochtend voor het naar huis rijden, zijn er veel zorgmedewerkers die even gaan liggen, zodat zij veiliger naar huis kunnen rijden."

Ook bij commerciële bedrijven wint de powernap aan populariteit, merkt Wendel Post, health officer bij ArboUnie.

Schaamte

"Maar medewerkers schromen soms om de speciale meubelen of slaapruimtes te gebruiken. Er is schaamte, het aantal mensen dat gebruikmaakt van de powernapstoel of ruimte is vaak relatief klein. Maar de medewerkers díe het doen, zijn er dan wel weer blij mee."

Harde cijfers dat een powernap ziekteverzuim helpt te voorkomen, heeft Post niet. "Maar aangezien het helpt om weer op te laden, is het wel aannemelijk dat het uitval helpt voorkomen. Het vermindert bijvoorbeeld de kans op ongevallen."

Maximaal 20 minuten

Twintig minuten slapen is kort. Langer slapen werkt echter averechts, weet hij. "Dan kom je in de REM-slaap en als je daarbij gestoord wordt, sta je juist nog vermoeider op. De eerste fase van de slaap, de diepe slaap, duurt ongeveer twintig minuten."

Slaapcabines op universiteit

Bij de Vrije Universiteit Amsterdam staan speciale slaapcabines voor studenten en medewerkers. Harm Derks, projectmanager student engagement, is kartrekker van het project.

"De pods worden intensief gebruikt. Sinds de coronacrisis is er steeds meer aandacht voor studentenwelzijn en medewerkerswelzijn. Er staat een pod bij het VU MC en de andere pods staan in een rustige ruimte waar ook mindfulness gedaan kan worden", zegt Derks. "We hebben ze bestickerd met citaten uit wetenschappelijke artikelen die het belang van slaap aantonen."

Even wennen

De slaapcabines staan in een studiezaal van de universiteitsbibliotheek. Toen ze net waren geplaatst, lieten studenten en medewerkers ze nog vaak links liggen. "De waarderingscijfers van de gebruikers waren ook laag, 34 procent vond het wat. Na een paar maanden was dit gestegen naar 96 procent."

Met name Nederlandse studenten en medewerkers moesten even wennen en over hun schaamte heen, merkte Derks. "In Azië was het al normaler dat je even een powernap kon doen."

Speciale app

Gebruikers kunnen ervoor kiezen om de pod een beetje open te laten zodat mensen kunnen zien wie erin ligt. De cabine kan echter ook helemaal dicht. Er komt door gaten dan nog wel wat licht naar binnen. "Er zit een usb-aansluiting in om je telefoon op aan te sluiten. Je kunt een speciale app downloaden zodat je makkelijk in een slaapcyclus van twintig minuten terecht komt."

Zelf doet Derks regelmatig een powernap. "Rond drie uur daalt mijn concentratie en ga ik even liggen. Negen van de tien keer voel ik me daarna beter. Ik geloof niet dat mensen acht uur achter elkaar geconcentreerd kunnen werken, dat is een fabeltje. Je kunt beter kwalitatief goede uren maken dan kwantitatief."

Om uitbreiding gevraagd

Ook bij het Radboudumc in Nijmegen mogen de ic-verpleegkundigen een dutje doen, als ze dat nodig hebben. Er zijn vier powernapstoelen beschikbaar, die in rustige ruimtes verdeeld over drie verdiepingen staan.

"De gebruikers zijn er erg tevreden over, het is een soort van massagestoel. Vóór het gebruik van de stoel was er nog wel eens soort schuldgevoel als je even wilde rusten (tijdens de nachtdienst). Nu is het door iedereen geaccepteerd en is het personeel blij dat de mogelijkheid geboden wordt. Zo blijf je fitter", zegt een woordvoerder van het ziekenhuis.

70 procent van de medewerkers gebruikt de stoelen. Omdat ze vaak bezet zijn wordt om uitbreiding gevraagd, aldus het ziekenhuis.