In de teststraat of als bron- en contactonderzoeker. Tijdens de coronacrisis werkten er tienduizenden uitzendkrachten voor de GGD'en. Een groot deel van hen staat nu op straat en heeft recht op een zogenoemde transitievergoeding: soms honderden euro's per persoon. Maar uitbetalen, daar lijken de uitzendbureaus niet al te happig op. "Ik wil niet dat we dit normaal gaan vinden."
Zo'n vijftig ex-werknemers van de GGD, die via uitzendbureaus voor de overheidsdiensten door heel Nederland werkten, hebben zich verenigd in een appgroepje. "Dat was eerst vooral om diensten te ruilen", vertelt deelnemer Laura Mijnheer. Ze werkte bijna een jaar als bron- en contactonderzoeker, maar zit inmiddels thuis, net als veel van haar collega's.
Irritatie over werkgevers
"Dit voorjaar zijn de meesten ontslagen. Ik kwam zelf thuis te zitten met een burn-out", zegt ze. Sindsdien ontpopte de appgroep zich steeds meer tot een hulpgroep, want de irritatie over hoe de werkgevers met hun werknemers omgingen stapelden zich op. "We verkochten geen wasmachines. Ik heb mensen aan de lijn gehad met trauma's, van kanker tot sterfgevallen door corona", vertelt Margot, die liever haar achternaam niet deelt.
Margot, Laura, Ayleen en Rianda deden bron- en contactonderzoek voor de GGD. Dat deden ze bij callcenters, zoals Yource en Teleperformance, die de krachten via verschillende uitzendbureaus inhuurden. Het betekende dossiers aanleggen van mensen die besmet raakten en bellen met contacten, zo vertellen verschillende ex-werknemers in gesprek met RTL Nieuws. Dat gebeurde voor zo'n 13 euro bruto per uur.
70.000 uitzenderkrachten bij GGD'en
Na het uitbreken van de coronacrisis schakelt de GGD de hulp van bedrijven in om de ziekte te bestrijden. SOS International verzorgt zo het landelijke systeem voor bron- en contactonderzoek. Daarvoor wordt ook de hulp van callcenters ingeroepen, die op hun beurt weer uitzendbureaus inhuren.
Het gaat onder meer om de callcenters: Teleperformance, Webhelp, Yource en Majorel. En uitzendbureaus: Manpower, Randstad, Unique, Olympia, YoungCapital, Wiertz en MF.
Op het hoogtepunt van de coronacrisis zo'n werkten er zo'n 70.000 uitzendkrachten voor de GGD'en. Op dit moment zijn dat er volgens de vakbonden nog zeker 10.000.
Ten tijde van het onderzoek door RTL Nieuws hebben enkele uitzenders beloofd om de transitievergoeding te voldoen. Een deel van de door ons gesproken werknemers wacht nog wel op uitbetaling.
'Pats, boem, op straat'
Dat ze op straat kwamen te staan, is niet erg, zeggen Laura en Margot. Ze wisten dat het ging komen. Maar dat er vervolgens geleurd moet worden om te krijgen waar ze in hun ogen recht op hebben? Dat is niet zoals het hoort.
"Ik kreeg plots een belletje en mail over mijn ontslag. Pats, boem. Geen aankondiging. Niks bedankt", zegt Margot. "We hebben recht op een transitievergoeding, maar kunnen daar niet zomaar op rekenen." Voor Margot gaat het naar eigen zeggen om een paar honderd euro.
'Lastige materie'
Mensen worden volgens de werknemers al weken van het kastje naar de muur gestuurd. Er wordt gemaild en gebeld met werkgevers, maar 'overal' wordt iets anders verteld, zeggen de ex-GGD'ers. Het ligt bij juridische zaken, er wordt iets vervangends gezocht of er komt überhaupt geen reactie. Het doel is volgens de werknemers vertragen.
"Dit is lastige materie. Daarom helpen we elkaar nu. Met delen van informatie, schrijven van brieven", zegt Margot. "Ik wil niet dat we dit normaal gaan vinden, waarom moeten laagbetaalden zo behandeld worden? Daarom praat ik nu."
Transitievergoeding: ook als je een uitzendcontract hebt
Het draait allemaal om de zogenoemde transitievergoeding. Iedere werknemer die door een werkgever wordt ontslagen, heeft er recht op. Zo staat dat sinds 2015 in de wet beschreven, zegt Arbeidsrechtadvocaat bij DAS Pascal Besselink. "Ook als je een tijdelijk contract hebt of bij een uitzendbureau werkt."
Op het moment dat de werkgever je contract (schriftelijk) beëindigt, kun je er aanspraak op maken. "De vergoeding moet bij het einde van het contract worden betaald, meestal gebeurt dat bij de eindafrekening en binnen een maand na afloop." Zo niet, dan kun je bij je werkgever aankloppen. Na die maand heb je ook recht op de wettelijke rente en eventuele incasso- of proceskosten.
Hoe hoog is de transitievergoeding?
De transitievergoeding staat gelijk aan een derde van je bruto maandsalaris per gewerkt dienstjaar. De hoogte van de vergoeding hangt af van je salaris en gewerkte periode. Werk je een jaar en een dag, dan krijg je ook naar rato die dag vergoed. De vergoeding wordt gerekend vanaf de eerste werkdag, ook proeftijd en vakantiegeld tellen mee.
Iemand die fulltime werkt en pakweg 10 euro per uur verdient, bouwt per maand 50 tot 60 euro transitievergoeding op, rekent vakbond CNV voor. Hier vind je nog meer rekenvoorbeelden.
Binnen drie maanden naar rechter: 'Anders heb je pech'
Het belangrijkste bij het claimen van een transitievergoeding is volgens Besselink dat je binnen drie maanden na de beëindiging van het contract een procedure bij de rechter moet starten mocht een werkgever niet willen betalen. "Doe je dat niet, dan is het einde oefening", zegt hij.
Ook al zijn er beloftes gedaan, de deal is niet zomaar rond: "Een belletje of mail telt niet, dat zie ik in de praktijk veel misgaan."
Keiharde afspraken
Wat wél telt is het maken van keiharde afspraken met de werkgever via een vaststellingsovereenkomst. Daarin staan concrete toezeggingen en acties, bijvoorbeeld welk termijnbedrag er wanneer wordt betaald. Op die manier heb je voldoende munitie, mocht het uitdraaien op een rechtszaak en kun je ook na het verstrijken van de drie maanden nog aankloppen bij de werkgever en eisen dat die zich houdt aan de afspraak.
Doe je dat niet, dan kan het zomaar dat het geld in de zakken van de werkgevers verdwijnt, in dit geval de uitzendbureaus. Een probleem dat begin dit jaar ook al eens werd aangekaart door de vakbonden. FNV concludeerde uit een peiling onder bijna tweehonderd uitzendkrachten dat lang niet iedereen kreeg waar ze recht op hadden. Zo zouden ze miljoenen euro's zijn misgelopen.
De Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU) noemde die conclusie eerder wel te kort door de bocht. Voor sommige uitzendbureaus zou het ook niet duidelijk zijn wanneer ze een transitievergoeding moeten betalen.
Nieuwe vacatures aanbieden
Bij vakbond CNV kwamen enkele tientallen meldingen binnen over het 'gedoe' rondom de transitievergoeding. "Het gaat om een groep werknemers die niet zo snel contact zoekt met een vakbond, dus we vermoeden dat we hiermee maar een klein deel van de problemen in beeld hebben", zegt woordvoerder Kees de Vos. Soms is het probleem met een paar belletjes opgelost, andere uitzenders zijn volhardender in hun aanpak.
"Wat we veel zien gebeuren is dat uitzendbureaus bij een aflopend contract nieuwe vacatures aanbieden. Accepteert iemand dat niet, bijvoorbeeld omdat het heel ander of minder leuk werk is, dan wordt hen wijsgemaakt dat ze geen recht meer hebben op een transitievergoeding", zegt De Vos.
Vervangend werk moet passend zijn
De truc die hier volgens Besselink wordt toegepast: als je het vervangende werk weigert, ben je volgens het uitzendbureau zelf verantwoordelijk voor het beëindigen van je contract en is een transitievergoeding niet aan de orde. Maar de twee staan los van elkaar: vervangend werk wordt alleen aangeboden als iemand onder contract blijft staan bij het uitzendbureau, terwijl een transitievergoeding wordt uitgekeerd als de uitzender het contract beëindigt.
Los daarvan moet vervangend werk passend zijn: "Het kan niet zomaar een andere functie of een compleet andere werktijd zijn", zegt hij. Weigeren kan vaak ook gewoon, al moet je wel goed kijken naar wat er in je functieomschrijving staat.
'We keren uit'
RTL benaderde de betrokken uitzendbureaus (zie kader) met vragen. Van de zeven benaderde partijen reageerden er drie. Olympia, Manpower en YoungCapital laten weten te zullen uitkeren als dat nodig blijkt. "Mocht er geen baan worden gevonden voor mensen die we naar een nieuw werk begeleiden, dan keren we een transitievergoeding uit", zegt een woordvoerder van The Works, het moederbedrijf van YoungCapital.
"Mocht er geen baan worden gevonden voor mensen die we naar een nieuw werk begeleiden, dan keren we een transitievergoeding uit."
Olympia en YoungCapital hebben deze toezegging ook aan verschillende werknemers gedaan, zo laten mensen met wie werd gesproken weten. Een deel wacht nog wel op uitbetaling. Evengoed zijn ze blij met de belofte, evenals de excuses die door sommigen zijn gemaakt. "Het lijkt alsof de toon is veranderd", zegt een van hen. "Ik wil vooral dat ze deze toon in de toekomst vasthouden."
