Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, op Het Binnenhof in de herfst van 2021.
Beeld © ANP
De oorlog in Oekraïne heeft gevolgen voor het herstel van de Nederlandse economie na de coronacrisis. De groei zal iets lager zijn dan werd verwacht, meldt De Nederlandsche Bank (DNB). En als de energieprijzen nog langer zo hoog blijven als nu het geval is, dan zijn de gevolgen nog veel groter.
In dat geval komt de inflatie dit jaar gemiddeld uit op 9,5 procent, meldt de centrale bank in een eerste analyse van de gevolgen van de door Rusland gestarte oorlog op de Nederlandse economie.
Het cijfer doet denken aan de torenhoge inflatie uit de jaren zeventig, maar de Nederlandse economie staat er nu een stuk beter voor, vertelt Klaas Knot, directeur van De Nederlandsche Bank. In sommige sectoren gaat het zelfs zo goed dat de lonen er wel omhoog zouden mogen, vindt Knot.
"Het belangrijkste verschil met de jaren zeventig is de winstgevendheid van het bedrijfsleven", zegt de centrale bankier. "Ondanks de corona is het overgrote deel van het Nederlandse bedrijfsleven zeer winstgevend gebleven." En dus is er ruimte voor een incidentele loonsstijging.
De hoge inflatie wordt vooral veroorzaakt door de hoge energieprijzen die Nederland betaalt voor de import van gas en olie uit het buitenland. En doordat huishoudens en bedrijven niet snel een andere energiebron kunnen gebruiken raakt dat de hele economie.
Lagere inkomens geraakt
Het zijn vooral mensen met lagere inkomens die dat gaan merken. "We weten dat lagere inkomens een groter deel van hun inkomen besteden aan energie en voedsel", legt Knot uit.
Want niet alleen de energierekening is hoger, boodschappen worden ook duurder omdat telers en fabrikanten van voedsel ook last hebben van de hoge energieprijzen.
Dat zou kunnen gebeuren als er nog meer sancties tegen Rusland worden ingesteld, en tegensancties als reactie daarop. Door de daaropvolgende onzekerheid over de levering van Russische olie en gas, zouden de energieprijzen dit jaar en volgend jaar erg hoog kunnen blijven.
In dit doemscenario groeit de economie met 2,4 procent, in plaats van de 3,5 procent die DNB op dit moment het meest waarschijnlijk acht. Het gevolg van de hoge energieprijzen is namelijk dat huishoudens minder geld over houden om te besteden.
Grote onzekerheid
En ook bedrijven hebben last van de hoge grondstofprijzen waardoor zij minder kunnen investeren. Dat raakt de economische groei, dit jaar en volgend jaar. DNB waarschuwt wel dat het totaal onduidelijk is of het scenario ook uitkomt, vanwege de onzekerheid over de afloop en duur van de oorlog.
"Er is sprake van fundamentele onzekerheid, we weten niet in welk kwadrant we gaan terechtkomen. De oorlog zou ook in een aantal scenario's heel ernstig kunnen escaleren, maar laten we niet op de feiten vooruitlopen", zegt Knot.
Weinig handel
De oorlog in Oekraïne heeft ook gevolgen voor de positie van Nederland als handelsland. Van alles wat we uit het buitenland halen, komt 3,5 procent uit Rusland en 0,4 procent uit Oekraïne. Dat is op zich niet zo veel, maar het gaat wel om producten die we niet zo makkelijk uit andere landen kunnen halen.
Voor Oekraïne leunen we zwaar op de import van maïs en plantaardige oliën. Rusland is niet alleen een belangrijke leveranciers van olie en gas, maar ook van nikkel en koper. Bedrijven die producten maken waar deze grondstoffen in zitten, kunnen dus in de problemen komen.
Van alles wat we exporteren gaat maar 1,1 procent naar Rusland en 0,2 procent naar Oekraïne. Bij de export naar Rusland gaat het bovendien voor een groot deel over doorvoer, goederen uit het buitenland die via Nederland naar Rusland gaan. Daar wordt relatief weinig aan verdiend, aldus DNB.
Ook op het gebied van investeringen door Nederlandse bedrijven is Rusland niet de meest gewilde handelspartner. Van alle investeringen van Nederlandse bedrijven is ongeveer 1 procent in Rusland gedaan, een bedrag van 60,2 miljard euro.
Financiële sector
Voor de financiële sector vallen de directe gevolgen waarschijnlijk wel mee. Nederlandse financiële instellingen waren al erg voorzichtig met investeren in Rusland sinds de annexatie van de Krim in 2014. Van al het geld dat banken eind vorig jaar hadden uitgeleend, was slechts zo'n 0,2 procent aan Russische klanten.
En zelfs als de oorlog verder escaleert en ook de economieën van omliggende landen raakt, dan nog valt de directe schade voor de Nederlandse financiële sector waarschijnlijk wel mee.
Nederlandse banken, pensioenfondsen, verzekeraars en beleggingsmaatschappijen hebben voor minder dan 2 procent van hun totale investeringen uitstaan in Oekraïne en de landen eromheen.
Indirect kan de oorlog wel grotere impact hebben, bijvoorbeeld als de wereldeconomie er verder door geraakt wordt. Dan bestaat het gevaar dat bedrijven en huishoudens hun leningen niet kunnen afbetalen. Toch verwacht Knot niet dat banken direct minder scheutig zullen zijn met geld uitlenen. "Er is op dit moment absoluut geen noodzaak om de kredietverlening actief terug te schroeven en dat zien we ook niet in onze statistieken."
Risico van cyberaanvallen
Een ander risico zijn vergeldingsacties van de Russen, in de vorm van tegensancties of cyberaanvallen. Dat laatste is iets waar de Russen toe in staat zijn gebleken en wat volgens onder meer de Europese Centrale Bank een reële optie is.
De financiële instellingen hebben sowieso hun handen vol aan het uitvoeren van de sancties. Zij moeten checken of personen of bedrijven die op de sanctielijst staan en als dat het geval is, actie ondernemen door het bevriezen van tegoeden.
