Brussel mag landen zoals Polen en Hongarije subsidies ontzeggen als zij hun rechtsstaat niet op orde hebben. Dat zegt het Europese Hof van Justitie in een belangrijke uitspraak over een lopend conflict. De landen riskeren miljarden euro’s aan steun te verliezen.
EU-leiders bereikten twee jaar geleden een akkoord over een coronaherstelfonds en een rechtsstaattoets: een koppeling tussen het ontvangen van subsidies en het handhaven van de rechtsstaat in een land.
Polen en Hongarije lagen dwars
Het betekent concreet dat landen geld mag worden ontzegd als rechters bijvoorbeeld niet onafhankelijk hun werk kunnen doen, of er sprake is van corruptie. Dit zogenoemde conditionaliteitsregime moet voorkomen dat EU-geld bijvoorbeeld door corruptie of vriendjespolitiek in verkeerde handen komt.
Polen en Hongarije lagen aanvankelijk dwars bij het akkoord, want de landen zijn erg afhankelijk van Europees geld en worden er door andere lidstaten van beschuldigd de rechtsstaat uit te hollen. Er werd daarom afgesproken dat de regel pas gehandhaafd mocht worden als het Europese Hof van Justitie zich erover had gebogen.
Zo geschiedde en het Hof kwam vandaag met de uitspraak dat de rechtsstaattoets de rechtszekerheid niet aantast. En dat betekent dat Polen en Hongarije zich moeten voegen naar de eisen van Brussel, willen ze de miljarden euro’s aan steun die ze jaarlijks ontvangen overeind houden.
De EU vindt onder meer dat het schort aan democratische regels in de landen. Zo tast Polen de onafhankelijkheid van rechters en journalisten aan en in Hongarije constateert de Europese Commissie dat er sprake is van belangenverstrengeling en corruptie. Ook is er onenigheid over mensenrechten en in het bijzonder LHBTI-rechten in beide landen, al lijkt Polen op dat gebied in te binden.
Brussel wil bijvoorbeeld ook dat Polen haar rechterlijke macht hervormd. Het land stelde eerder een tuchtkamer in die 'lastige' rechters moest aanpakken. Maar dat kan niet door de beugel, vindt ook het Hof, die op straffe van een hoge dwangsom alsnog verandering probeerde af te dwingen.
Polen is boos en vindt dat de nationale regels voor gaan op de Europese. Maar het getouwtrek trekt ook een steeds grotere wissel op de nationale schatkist: het land moet een miljoen per dag betalen zolang het tuchtcollege niet is opgeheven.
De EU is ook niet gediend van een Hongaarse antihomowet. Premier Rutte daagde de Hongaarse premier Orbán daarom zelfs uit om de EU te verlaten. Ook is een steeds groter deel van het Hongaarse medialandschap pro-regering. Veel van de kritische tv- en radiostations zijn opgedoekt.
