Op sociale media spuiden Groningers gisteren hun gal. Uren wachtten ze, buiten voor een van de vier gemeentehuizen of achter de laptop in een digitale wachtrij. Een hele dag duimendraaien om een aanvraag te kunnen doen voor 10.000 euro subsidie, compensatie voor de onzekerheid waarmee wonen in aardbevingsgebied gepaard gaat.
Veel van hen deden dat tevergeefs: de 220 miljoen euro in de subsidiepot lijkt een genereus bedrag, maar door de manier van verdelen ontaardde de compensatieregeling in een subsidieloterij.
Maandagochtend 10 januari, klokslag 9.00 uur, opende het subsidieloket van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). SNN is een vehikel van de drie noordelijke provincies dat subsidies verstrekt. In dit geval ging het om een subsidie van maximaal tienduizend euro voor de verduurzaming en verbouwing van huizen in Groningen en een plukje Drenthe.
Is die subsidie beschikbaar voor iedere inwoner?
Nee. Het geld is bedoeld voor huiseigenaren in het aardbevingsgebied die geen schade aan hun huis hebben door een beving en dus niet onder de versterkingsoperatie vallen. Omdat zij wel (soms al jaren) in onzekerheid verkeren over de aardbevingen en daarom verbouwing van hun woning uitgesteld hebben, heeft de overheid een subsidieregeling opgetuigd.
Met dat geld kunnen deze huiseigenaren onderhoud plegen aan hun woning, maar ook bijvoorbeeld een uitbouw laten plaatsen of hun energievoorziening verduurzamen met zonnepanelen.
Gratis geld! Dat is fijn, hoeveel was er beschikbaar?
In totaal stelden de rijksoverheid, de provincie Groningen en de betrokken gemeentes hiervoor 300 miljoen euro beschikbaar. Daarvan zou 75 miljoen euro in de eerste ronde worden verstrekt, 150 miljoen in de tweede en nog eens 75 miljoen in een derde ronde.
Na de eerste ronde, in juli vorig jaar, was het geld binnen een paar dagen op. Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren zegde een paar maanden later toe dat iedereen die in die eerste rond een aanvraag had gedaan, dat geld ook daadwerkelijk zou ontvangen. Ook als daarmee de 75 miljoen euro zou worden overschreden.
Daarnaast werd besloten om de tweede en derde subsidieronde samen te voegen, zodat meer mensen sneller duidelijkheid zouden krijgen over de financiële compensatie waar ze recht op hadden.
Zit er een addertje onder het gras?
Een addertje? Zeg maar gerust een boa-constrictor. De onrust en onzekerheid in Groningen zijn niet uitgebleven door het besluit van Ollongren, maar alleen uitgesteld. Er heeft namelijk überhaupt nooit genoeg geld in de pot heeft gezeten om alle rechthebbenden tegemoet te komen.
In totaal kwamen ruim 50.000 huizen in aanmerking voor de subsidie. Om al die huiseigenaren tienduizend euro te kunnen geven, had de overheid 500 miljoen euro beschikbaar moeten stellen – maar dat werd 300 miljoen.
Het was van tevoren dus al duidelijk dat het een loterij zou worden?
Inderdaad: wie het eerst komt, die het eerst maalt. Daarom probeerden tienduizenden mensen op maandagochtend in te loggen bij SNN.
En honderden, veelal ouderen, stonden te koukleumen in de rij voor de gemeentehuizen in Winsum, Scheemda, Hoogezand en Siddeburen om fysiek hun aanvraag te kunnen doen.
Van deze groep van zo'n 1800 mensen heeft bijna iedereen de aanvraag kunnen indienen, zei SNN-directeur Marjan Dol gisteren. Gegadigden in de digitale wachtrij hadden niet zoveel geluk. Zij moesten lang wachten, soms zelfs een hele dag, om aan de beurt te komen. Een veelgehoorde klacht was dat mensen zomaar achteruit werden gezet in de rij, ook na uren wachttijd.
De Groningse website Sikkom waarschuwde ervoor om geen schermafbeelding te delen waarop je url of het ID-nummer van je plaats in de wachtrij te zien is. Die zouden gekopieerd kunnen worden door andere wachtenden, waardoor ze jouw plaats konden overnemen.
Onbegrip, frustratie en woede overheersen bij de Groningers door de 'subsidieloterij'. "Ik begrijp niet waarom ze de pot niet eerlijk verdelen. Nu moeten we er met zijn allen om vechten, dat is toch bespottelijk?", verzuchtte een van de gedupeerden in de Volkskrant.
Hoe nu verder?
Maandagavond werd het subsidieplafond bereikt en werd het loket gesloten. De mensen die een aanvraag hebben kunnen doen, horen binnen dertien weken of die ook wordt ingewilligd.
De nieuwe staatssecretaris van Mijnbouw, Hans Vijlbrief, liet gisteren weten eventueel te willen kijken of hij het subsidieplafond nog wat zou kunnen oprekken. Maar 'het geld moet ook opgebracht worden', zei de D66-bewindsman. Het is volgens hem 'niet zo raar' dat zo'n subsidiebudget een plafond heeft.
Wat commissaris van de Koning René Paas betreft, vult het Rijk de subsidiepot snel aan. "Dan denken we aan de rekensom van 53.000 huishoudens maal 10.000 euro", zegt zijn woordvoerder. "Het Rijk heeft nu in totaal 300 miljoen euro beschikbaar gesteld. Dan kom je dus 230 miljoen tekort. Waar het vandaan komt maakt ons niet uit, maar los het op."
