Drie oud-aandeelhouders van oliebedrijf Yukos kunnen voorlopig fluiten naar de 50 miljard dollar (omgerekend 43 miljard euro) van de Russische staat die zij al jaren in het vooruitzicht hebben. Wegens een procedurele fout van het gerechtshof in Den Haag moet het hoger beroep over.
Dat heeft de Hoge Raad geoordeeld. Volgens de hoogste rechter van ons land heeft het Haagse hof vorig jaar ten onrechte het betoog van Rusland buiten beschouwing gelaten waarin het land de drie aandeelhouders beschuldigde van bedrog. Daarom is de uitspraak niet geldig en moet het hof het desbetreffende punt opnieuw behandelen.
Yukos was ooit een van de grootste olie- en gasmaatschappijen ter wereld. Het bedrijf werd in 2003 genationaliseerd na de veroordeling van oprichter Michail Chodorkovski en in delen doorverkocht aan concurrenten, waaronder het Russische staatsoliebedrijf Rosneft. De voormalige aandeelhouders bleven met lege handen achter.
Rechtszaak op rechtszaak
Daarop stapten drie van hen naar het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag. Met succes: de arbiter veroordeelde de Russische staat tot de betaling van 50 miljard dollar aan schadevergoedingen. Bij de Haagse rechtbank lukte het Rusland die beslissing vervolgens weer ongedaan te maken, maar in hoger beroep kregen de gedupeerde aandeelhouders weer gelijk.
De Hoge Raad verwijst de zaak nu naar het hof in Amsterdam. Aan hen de taak om opnieuw te oordelen over het vermeende bedrog door de drie aandeelhouders. De overige klachten van Rusland, waaronder over de bevoegdheid van het Hof van Arbitrage, vindt de Hoge Raad ongegrond en zijn dus definitief.
Tegenstander van Poetin
Yukos ontstond in 1993, enkele jaren na de val van de Sovjet-Unie tijdens de massale privatiseringen van voormalige staatsbedrijven. Net als veel andere Russische oligarchen maakte dit van Chodorkovski een gefortuneerd man. Forbes riep hem in 2004 met een vermogen van 15 miljard dollar uit tot de rijkste Rus.
De Russische miljardair zat tussen 2005 en 2014 in een strafkamp in Siberië wegens fraude en belastingontduiking. Omdat hij een felle tegenstander was van president Vladimir Poetin werd de nationalisatie en zijn veroordeling gezien als politiek gemotiveerd. Chodorkovski, die sinds 2014 als banneling in Londen woont, is geen partij in de zaak.
Beiden claimen overwinning
De ex-aandeelhouders, waaronder oud-bestuurders en een pensioenfonds van Yukos-personeel, zeggen ook na de uitspraak van de Hoge Raad vertrouwen te houden in een voor hen gunstige uitkomst. In een schriftelijke reactie benadrukken ze vooral de punten waarop ze gelijk hebben gekregen.
Ook Rusland beschouwt het arrest van de Hoge Raad als overwinning, meldt persbureau Tass. Via de procureur-generaal laat het Russische ministerie van Justitie weten 'het besluit om de beginselen van de rechtsstaat en de onafhankelijkheid van justitie' te verwelkomen.
Overigens is het nog maar de vraag of de voormalige aandeelhouders ooit hun geld zullen zien als ze via de Nederlandse rechter hun gelijk halen. Om Russische tegoeden of bezittingen te pakken te krijgen, zal naar verwachting over de hele wereld nog jaren moeten worden geprocedeerd.
